© Szymon Majewski
Panel dyskusyjny „Transformacja energetyczna, jak to zrobić i jak ją sfinansować” podczas wydarzenia zorganizowanego 17 czerwca br. w Warszawie przez afiliowaną przy ONZ największą na świecie inicjatywę zrównoważonego biznesu poprowadził redaktor naczelny portalu Energetyka24 Jakub Wiech. W rozmowie wzięły udział dyrektorka zarządzająca stowarzyszenia Fala Renowacji dr Justyna Glusman oraz ekspertka UN Global Compact Network Poland dr Joanna Remiszewska-Michalak, a także ekspert z tej samej organizacji Dariusz Kryczka i były minister klimatu i środowiska Michał Kurtyka. Jak stwierdził prowadzący, namysł nad transformacją energetyczną wymaga sięgnięcia po konkretne przykłady. Bardzo wymownym i rezonującym w debacie publicznej case study jest zaś dyrektywa o charakterystyce energetycznej budynków (dyrektywa EPBD – tzw. dyrektywa budynkowa). – Zastanówmy się na tym przykładzie, jak nie robić i nie komunikować transformacji energetycznej. Jakie błędy popełniono, poruszając ten temat w Polsce i jak można uniknąć ich w przyszłości? – spytał Wiech, odnosząc się do wzbudzanych przez dyrektywę społecznych emocji i głosów sprzeciwu mówiących o takich potencjalnych ryzykach jak wzrost cen paliw, wysokie koszty remontów czy nawet rzekomo zakładane przez unijną legislację wywłaszczenia.
Czytaj też: Zdekarbonizowane budownictwo na horyzoncie. Przyjęto dyrektywę EPBD
Bolączki takie jak przy całym Zielonym Ładzie
W ocenie Justyny Glusman kluczowe są pytania nie o komunikację, która stanowi kwestię wtórną, ale o konkretny sens prowadzanych czy zapowiadanych polityk. – Problemy z komunikacją wynikają z błędów przy wdrażaniu. Jeśli chodzi o sektor budynków, od lat brakuje „właściciela” tematu po stronie rządu; mamy kilka instytucji takich jak Bank Gospodarstwa Krajowego czy Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej czy resortów jak klimatu i środowiska, rozwoju i technologii czy funduszy i polityki regionalnej, ale nie ma jednego podmiotu, który wziąłby na siebie odpowiedzialność za komunikowanie reform – zdiagnozowała specjalistka. Brak jednego, określonego ośrodka skutkuje brakiem komunikacji; dotyczy to także instytucji unijnych, co, jak mówiła Glusman, „jest bolączką całego pakietu reform związanych z Europejskim Zielonym Ładem”. – Społeczeństwo domaga się wiedzy o podejmowanych decyzjach (…) W UE zabrakło przekazu nie o wielkich celach dekarbonizacyjnych, ale o konkretnym wdrażaniu poszczególnych polityk i tym jakie będą miały konsekwencje dla mieszkańców – kontynuowała. Optymalny scenariusz działania według przedstawicielki Fali Renowacji powinien zakładać wyodrębnienie przez Komisję Europejską lub rządy budżetu na komunikację, która byłaby realizowana w bliskiej współpracy z samorządami i trzecim sektorem. – Organizacje takie jak Fala Renowacji wykonują dziś tę robotę za władzę. Nie mamy jednak takich zasięgów jak instytucje publiczne. Na komunikację należy przeznaczyć konkretne środki, w tym również fundusze prywatne. Bez opiekuna efektywności energetycznej budynków nie ruszymy dalej, bo polityka rządu jest niejasna; wydaje się, że jest za, a nawet przeciw – mówiła Glusman, nawiązując do sprzeciwiających się dyrektywie EPBD deklaracji ze strony partii Polska 2050 podczas kampanii wyborczej do Europarlamentu.
Czytaj też: Bezpieczeństwo, niezależność i przemysł na pierwszy plam? Polityka klimatyczna UE po wyborach do PE
Realne zyski i swoboda we wdrażaniu
Emocje widoczne w przestrzeni publicznej nie dziwią Joanny Remiszewskiej-Michalak – dyrektywa budynkowa, tak jak cały Europejski Zielony Ład, dotyczą kwestii tak zasadniczych jak zamieszkiwane przez ludzi domy czy miejsca pracy. – Bardzo bym sobie życzyła, żeby ta komunikacja była jednak oparta na faktach. Dyrektywa budynkowa nie zakłada żadnych wywłaszczeń i stawia człowieka w centrum całego procesu. W debacie publicznej to ginie – zaznaczyła przedstawicielka UN Global Compact Network Poland. „Realnym zyskiem” wynikającym z termomodernizacji mają być niższe rachunki za ogrzewanie, ale w powszechnym dyskursie brakuje obrazujących te społeczne zyski przykładów. – Emocje nie zawsze są dobrym doradcą w konstruowaniu polityk – stwierdziła Remiszewska-Michalak. Prelegentka opowiedziała się za tworzeniem aktywnych narracji w obronie termomodernizacji i wymiany źródeł ciepła, poparła również postulat określenia „właściciela procesu”.
Justyna Glusman przypomniała, że ostateczny kształt dyrektywy stanowi wynik kompromisu, a państwa członkowskie mają sporą swobodę w sposobach jej wdrażania. – Cele dotyczą oszczędności energii w sektorze budynków; w przypadku budynków niemieszkalnych do nas jednak należy wybór, czy chodzi o energię końcową czy pierwotną. Poza tym możemy zdecydować, czy chcemy przeprowadzić głębszą modernizację w mniejszej liczbie budynków, osiągając oszczędność ok. 50-70% energii, czy objąć remontami większą liczbę, wykonując mniejsze zmiany – wyjaśniała. Wybór metod ma z kolei zależeć od określonych założeń i priorytetów – walki z ubóstwem energetycznym, zmniejszenia emisji CO2 czy jeszcze innych. – Musimy to samodzielnie zdefiniować i w zależności od przyjętej definicji, zaprojektować cały proces – przekonywała Glusman. „Ambasadorskie” wobec sprawy pozycje według Joanny Remiszewskiej-Michalak już dziś zajmuje biznes, a w społecznej percepcji należy wzmocnić przekonanie, że transformacja energetyczna (od której „nie ma ważniejszego tematu”) polega nie tylko na zmianie sposobu produkcji, ale i wykorzystania energii.
Zrównoważone finanse
- Sektor prywatny ma ogromne zadanie do wykonania – zgodził się Dariusz Kryczka, mówiąc dalej o edukacji klimatycznej, modelu ESCO (przedsiębiorstw oszczędzania energii – ang. Energy saving company) czy partnerstwach publiczno-prywatnych. – Współpraca obu sektorów będzie nieodzowna. Zamysł regulacji unijnych jest taki, by intensywnie włączać biznes do działania na rzecz klimatu i środowiska; taka koncepcja stoi m.in. za Taksonomią czy stanowiącą o raportowaniu zrównoważonego rozwoju dyrektywą CSRD – wymieniał ekspert. Prowadzący dopytał o dostępne instrumenty finansowe, które mogą przyspieszyć transformację energetyczną. – Ciekawym faktem jest to, że Polska była pierwszym krajem na świecie, który - w 2016 r. – wyemitował zielone obligacje skarbowe. Mamy więc już elementy zielonego finansowania (…) Takie instrumenty muszą się oczywiście opłacać, ale można je rozwijać. Czeka nas jeszcze zmiana pokoleniowa. Dla młodych ludzi, przyszłych konsumentów i inwestorów, kwestia zmiany klimatu jest bardzo istotna. Już dziś pojawiają się deklaracje o inwestowaniu tylko w te firmy, które będą „za pan brat z ekologią”. Takich pieniędzy poszukuje m.in. branża start-upów – opowiadał Kryczka.
Czytaj też: Każda działalność pozostaje w związku ze zmianą klimatu – ESRS E1
Dyrygent ma najtrudniej
Były minister klimatu i środowiska Michał Kurtyka podzielił się perspektywą administracji rządowej, która w procesie transformacji energetycznej odgrywa rolę „dyrygenta”. – To nie skrzypce – np. biznes – odpowiada za złe wykonanie symfonii. Zarówno aplauz, jak pretensje odbiera właśnie dyrygent – kontynuował muzyczną metaforę. Krytykował przy tym „anegdotyczne pomysły” na transformację, które nie tworzą wspólnie żadnej spójnej całości. – Rozmawiamy o różnych rzeczach; przydomowych elektrowniach wiatrowych, produkcji elektrycznych rowerów czy sprowadzaniu używanych samochodów elektrycznych. Potrzebujemy za to patentu na transformację, która będzie odporna na szoki i odpowie również na aspiracje młodego pokolenia – wskazał Kurtyka.
Wyjść z dopłat bezpośrednich i dotowania reżimów
- Mamy w Polsce kilkanaście mln budynków. Zrobienie czegoś z tym zasobem wymaga bardzo poważnego programu polityki publicznej. Niestety, w bardzo wielu dziedzinach mamy problemy z realizacją dobrych polityk publicznych – oceniała Justyna Glusman. Ekspertka zwróciła uwagę, że efektywność energetyczna budynków wiąże się również z bezpieczeństwem; budynki w miastach UE zużywają średnio 40% energii. W Warszawie z budynków pochodzi 80% emisji CO2, dodała dyrektorka Fali Renowacji. – Remontując budynki i poprawiając ich efektywność energetyczną, możemy w Polsce zmniejszyć zużycie węgla w sektorze o połowę. (…) Jest gdzie szukać na to środków – zaczynamy nową perspektywę finansową UE, rozpoczyna się wdrażanie KPO. Dołóżmy do tego jeszcze takie elementy jak banki komercyjne i nie przepalmy tych pieniędzy. (…) W sezonie 2022/2023 wydaliśmy setki mld zł na dopłaty bezpośrednie. Musimy zaprojektować system, który pozwoli nam wyjść zarówno z tego, jak i wysyłania pieniędzy za paliwa kopalne do Rosji czy innych niestabilnych reżimów. Te środki należy przekierować na modernizację polskiej gospodarki, co nie zadzieje się samo, bo potrzebna jest ogromna regulacyjna rola państwa oraz programy wsparcia – wymieniała Glusman. Jak zauważyła, pod względem ilościowym wyzwania stawiane przez dyrektywę EPBD nie odbiegają od założeń Długoterminowej Strategii Renowacji Budynków, Polska jest więc w stanie im podołać. – Na boisku w grze z transformacją energetyczną musimy być sprytni. Warto myśleć o tym w kontekście szybkich wygranych i sięgania po nisko wiszące owoce; transformacja po prostu nam się opłaca – uzupełniła Joanna Remiszewska-Michalak.
Czytaj też: Patrzmy w przyszłość przez pryzmat efektywnych energetycznie budynków
Szymon MajewskiDziennikarz
