© Fabio
Przyjęta w ubiegłym roku nowelizacja ustawy o OZE nadała nowy impet obywatelskim formom zbiorowego wytwarzania energii. Jednym z postanowień aktu implementującego do polskiego prawa zapisy unijnej dyrektywy RED II było rozszerzenie działalności klastrów energii o jej magazynowanie. Właśnie tej problematyce poświęcone było ostatnie forum PESA SMART ENERGY zorganizowane przez Polskie Stowarzyszenie Magazynowania Energii (PSME) w ramach kieleckich Targów ENEX. Wykorzystanie magazynów w klastrach oraz spółdzielniach energetycznych z różnych perspektyw rozpatrzyli uczestnicy trzeciej sesji wydarzenia. Jako pierwsza głos zabrała prezes PSME Barbara Adamska, po której wystąpili menedżer ds. magazynów energii w firmie NRG Storage, Kamil Talar oraz senior sales manager w firmie Impact Clean Power Technology S.A., Marek Wasilewski. – Klastry energii wyszły już z etapu dziecięcego i na pełnych prawach stają się podmiotami rynku energii w Polsce – stwierdziła Barbara Adamska, oddając nastroje wszystkich występujących, zgodnych co do istotnego miejsca jakie w „dojrzałych” społecznościach zajmuje magazynowanie.
Czytaj też: ETS 2 pomoże pompom ciepła. Branżowe konkluzje na Targach ENEX
Wiatr zmian wieje z Oławy
Otwierające case study na temat zyskującej na popularności formuły energetyki obywatelskiej oraz zastosowania w niej magazynów energii przedstawiła Barbara Adamska. Prezes PSME opowiedziała o przypadku Energetycznego Klastra Oławskiego EKO – inicjatywy powstałej w 2016 r. na terenie gminy miejskiej i gminy wiejskiej Oława (woj. dolnośląskie). Streszczając historię klastra, Adamska zauważyła, że impulsem do jego powstania były obawy miejscowych przedsiębiorców z Promet-Piast na czele (firmą produkującą wyroby plastikowe do zastosowań medycznych). – Problemy są jednak dobre, jeżeli motywują do działania. Dla Promet-Piast oraz innych oławskich firm już w latach 2015-2016 problem stanowiła kwestia utrzymania konkurencyjności na rynkach zagranicznych. W przypadku Promet-Piast 90% produkcji trafiało do sprzedaży w państwach Europy Zachodniej, gdzie musiały konkurować z dotowanymi produktami chińskimi. Aby zapewnić długoterminową przewidywalność cen, zdecydowano się więc na rozwinięcie własnych źródeł wytwórczych energii, które miały także zapewnić przewagę w postaci zmniejszenia śladu węglowego produktów – tłumaczyła Adamska. Pierwsze inwestycje w cztery turbiny wiatrowe firma poczyniła już w latach 2012-2013, w 2016 r. jednak wzmacnianie lokalnego potencjału OZE rozszerzono do formuły klastra. Jak wspomniała prelegentka, rozwijany wtedy pomysł zainstalowania magazynu energii o mocy 1 MW wydawał się bardzo ambitny, a konieczność posiadania w najbliższych latach jednostek bilansująco-regulujących wymagało rozbudowanej argumentacji. – Bez zasobników energii nie ma zdolności bilansująco-regulujących, a koszty bilansowania handlowego (i docelowo technicznego) rozsadzają cały model technologiczny i biznesowy – mówiła prezes PSME. Od 2016 r. klaster poszerzył się o cztery magazyny litowo-jonowe, każdy dysponujący mocą 1,5 MW i pojemnością 3 MWh. – Z tymi magazynami zintegrowane są cztery turbiny wiatrowe po 4 MW mocy. Trwa również realizacja projektu magazynu wodorowego, mamy też pozwolenie na budowę nowatorskiego magazynu kinetycznego – kontynuowała Adamska.
Czytaj też: Jakie mamy formy energetyki obywatelskiej?
W Energetycznym Klastrze Oławskim EKO występują także takie rozwiązania jak trigeneracja wodorowa oraz trigeneracja metanowa, inteligentny system wsparcia gospodarki rolnej Agro-Hydro-Energy oparty na fotowoltaice czy system zbierania wody. – Zbieranie wody służy bardziej racjonalnej gospodarce wodnej, ale przede wszystkim produkcji wodoru. Rozważany jest również mały reaktor jądrowy – wskazała Barbara Adamska. Nawiązując do uwarunkowań rozwojowych klastrów energii, ekspertka stwierdziła, że doświadczenia zebrane w ciągu ośmiu lat funkcjonowaniu inicjatywy w Oławie pozwalają łatwiej odnaleźć się w nowym otoczeniu regulacyjnym, które wynika z nowelizacji ustawy o OZE. – Wszystkie inicjatywy klastrowe muszą dostosować się do zmienionych przepisów. Od niedawna istnieje dla nich dedykowany system wsparcia, polegający na zwolnieniu klastrów z pewnych składników ceny oraz upuście w opłatach dystrybucyjnych zmiennych uzależnionych od stopnia autokonsumpcji. Jako porozumienia cywilnoprawne klastry mają wielką swobodę układania swoich wewnętrznych relacji, wyszły już jednak z pustki regulacyjnej i podlegają wpisowi do rejestru klastrów energii prowadzonego przez prezesa URE – mówiła prezes PSME. Adamska wspomniała o sprzyjającej energetyce rozproszonej polityce UE, która oferuje znaczące środki na rozwój klastrów energii czy spółdzielni energetycznych. – Są one oferowane np. w ramach Krajowego Planu Odbudowy. Do końca ubiegłego roku klastry mogły uzyskać do ponad 1,5 mln zł na działania przedinwestycyjne, natomiast do końca obecnego miesiąca trwa nabór wniosków ws. środków na działania inwestycyjne. Jeden projekt może otrzymać od 1 do 50 mln zł – wskazała prelegentka. – Klaster oławski to dziś kwestia budowania bezpieczeństwa energetycznego całej gminy. Zachęcam wszystkich do tworzenia społeczności energetycznych – podsumowała swoje wystąpienie.
Stabilizacja automatyczna i manualna
W kolejnym wystąpieniu Kamil Talar podzielił się swoją wiedzą na temat modeli biznesowych dla inwestycji w systemy magazynów energii stand alone oraz magazynów energii z fotowoltaiki. Prelegent mówił o projektach wielkoskalowych wykonywanych na potrzeby przemysłu, gdzie zainstalowano ponad 800 MW mocy przyłączeniowych, a klienci, związani m.in. z branżą hodowlaną, decydowali się na inwestycje w magazyny, aby poprawić jakość prądu w sieci. – Kolejne magazyny dostarczaliśmy dla społeczności energetycznych. Dobrym przykładem zastosowania są zrzeszone w klastrach przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne. W miesiącach letnich instalacje fotowoltaiczne pracują tam cały czas. Pracę takich instalacji można bardzo dobrze zoptymalizować z magazynem energii – opowiadał Talar. Jak dodał, istotną zachętą dla społeczności, które rozważają kupno magazynu jest pokazanie nakładających się na siebie profili zużycia energii. – Energia ładowana do magazynu jest pokazywana w profilu dobowym. W skali dnia społeczności dostrzegają w tym finansowy sens, ponieważ z piętnastominutowego profilu trudno przeanalizować kilka tysięcy zmiennych – wyjaśnił ekspert.
Wymieniając związane z magazynami mechanizmy, z których mogą skorzystać klastry energetyczne, Kamil Talar wspomniał o stabilizacji częstotliwości sieci. Jednym z rozwiązań w tym zakresie jest automatyczna stabilizacja częstotliwości, czyli tzw. regulacja wtórna (aFRR – ang. automatic Frequency Restoration Reserves); rezerwa w sieci energetycznej aktywowana dla zapewnienia stabilności. – Ten mechanizm jest stosowany w Niemczech czy w Austrii, w całej Europie jednak dopiero się rozpowszechnia – w tym w Polsce. Z kolei kiedy potrzeba krótkoterminowych rezerw energii elektrycznej, rozwiązaniem jest system bilansowania poprzez rezerwę wtórną mFRR (ang. manual Frequency Restoration Reserves). W naszych magazynach energii skupiamy się na automatycznej stabilizacji. W przypadku aktywacji manualnej ceny mogą kształtować się ujemnie. Gdy energii jest za dużo, można otrzymać nawet 1000 euro za 1 MWh, a gdy ceny są dodatnie i energii jest za mało, kwota za aktywację rośnie dwukrotnie – wyjaśniał prelegent. Innym modelem biznesowym możliwym do wdrożenia jest arbitraż cenowy. – To model powszechnie znany – najczęściej chodzi o tzw. peak shaving, czyli wygładzenie profilu zapotrzebowania na energię elektryczną poprzez obniżenie szczytowych obciążeń z instacji fotowoltaicznej - sprecyzował Kamil Talar, omawiając dalej służący do odbudowy systemu po blackoucie model Black Start, a także rynek bilansujący, kiedy magazyn energii staje się dostawcą usług bilansujących.
Czytaj też: Magazynowanie energii a polski rynek (mocy) – szanse i wyzwania
Niezależność i korzyści finansowe
- W jaki sposób magazyny energii ułatwiają bilansowanie i zwiększają opłacalność działania klastrów i spółdzielni energetycznych? – takim pytaniem swoją część trzeciej sesji otworzył Marek Wasilewski. Przypomniał o podstawowym celu zarówno klastrów, jak i spółdzielni, a więc pozyskiwaniem energii elektrycznej i cieplnej, z czego klastry mogą odsprzedawać energię elektryczną m.in. na rynku mocy. – Znakomita większość klastrów i spółdzielni energetycznych w Polsce powstała kilka lat temu, opierając się na jednostkach odbioru – zakładach przemysłowych, ładowarkach samochodowych czy odbiorcach indywidualnych. Mają zapewniać dostęp do energii oraz jej nośników w długookresowo jak najniższej cenie. W ramach rozwoju OZE i przechodzenia na zieloną energię do klastrów dołączono różnego rodzaju źródła wytwórcze – Wasilewski nakreślił punkt wyjścia. W ocenie przedstawiciela Impactu ów pionierski etap transformacji energetycznej dobiega właśnie końca, następne zaś będą bardziej wymagające. – Jest coraz mniej możliwości pozyskania warunków na przyłączenie samej instalacji wytwórczej. Na nowym, trudniejszym, etapie transformacji, wymagane będą również inwestycje w magazyny energii – zdiagnozował ekspert.
Symptomy zmian już widać. Klastry, które tak samo jak spółdzielnie, muszą obecnie się bilansować, dywersyfikują swoje źródła wytwórcze, inwestując w coraz więcej form wytwarzania energii oraz jej magazynowania. – Mamy do czynienia ze wzrastającą liczbą rozwiązań wodorowych, biometanowych czy elektrowni wodnych. Klastry i spółdzielnie coraz bardziej uniezależniają się od sieci energetycznej. Magazyny pozwolą na to w jeszcze większym stopniu – wskazał Wasilewski. Jak dodał, technologia magazynowania energii nie musi dotyczyć wyłącznie energii elektrycznej, ale również energii cieplnej. – Benefity zastosowania magazynów w klastrach energii i spółdzielniach energetycznych to bilansowanie systemu dobowego, zagospodarowanie szczytów poborowych i nadprodukcji mocy czy zwiększenie możliwości przyłączenia jednostek wytwórczych. Mamy obecnie problem z wnioskami o przyłączenie nowych sieci wytwórczych – tymczasem magazyny zapewniają możliwość postawienia nowej jednostki. Pozwalają na niezależność energetyczną i zasilanie awaryjne oraz obniżają koszty energii. Strumień przychodów można osiągnąć także dzięki arbitrażowi cenowemu – tak samo jak obniżenie rachunków za pobór mocy biernej dzięki obniżeniu mocy – wyjaśniał prelegent. Podsumowując, Wasilewski wspomniał o programie wsparcia, na który wskazała już Barbara Adamska – wsparcia przedinwestycyjnego oraz inwestycyjnego dla społeczności energetycznych, w którym oferowane jest do 50 mln zł.
Szymon MajewskiDziennikarz
