Mobilność w mieście. Przykłady z zagranicy wskazują, że niezbędny jest rozwój stref czystego transportu

© scharfsinn86

Strefy czystego transportu (SCT) są popularnym elementem polityk mających na celu poprawę jakości powietrza w europejskich miastach. Obecnie na terenie Europy tego typu rozwiązania wdrożono w ponad 250 ośrodkach miejskich - m.in. w Berlinie, Paryżu, Lizbonie, Mediolanie, Londynie, Kopenhadze czy Rotterdamie. W Polsce jednak jedyna SCT, jaką do tej pory utworzono, szybko przestała spełniać swoje pierwotne założenia… Wkrótce może się to zmienić, 24 grudnia 2021 r. weszła bowiem w życie nowelizacja ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych, która m.in. wprowadziła zmiany przepisów obejmujących wdrażanie i funkcjonowanie SCT.

Możliwa redukcja emisji NOx o 30 proc.

Jak wskazuje w rozmowie z Teraz Środowisko Bartosz Piłat, ekspert ds. polityk transportowych Polskiego Alarmu Smogowego, zadaniem stref czystego transportu jest uniemożliwienie ruchu na wyznaczonym przez gminę obszarze pojazdów, które nie spełniają określonych norm emisyjności, więc strefy te pozwalają skutecznie zmniejszyć emisje jednego ze składników smogu, jakim są tlenki azotu (NOx). - Są to jedne z najgroźniejszych związków zanieczyszczających atmosferę. Długotrwała ekspozycja na dwutlenek azotu uznawana jest za wysoki czynnik ryzyka chorób układu oddechowego, układu sercowo-naczyniowego czy nowotworów płuc. Tymczasem 90 proc. emisji tlenków azotu związane jest z sektorem transportu, przy czym prawie wyłącznym emitentem NOx są samochody osobowe - aż 75 proc. zanieczyszczeń tymi substancjami pochodzi bezpośrednio z rur wydechowych pojazdów przejeżdżających ulicami miast. Doświadczenia europejskich miast pokazują, że przy niewielkim wysiłku możliwe jest ograniczenie emisji NOx o 20-30 proc. – mówił.

Korzyści środowiskowe osiągnięte przez europejskie miasta

Jak wskazywał Bartosz Piłat, ograniczenia związane z funkcjonowaniem SCT nie muszą być szalenie duże, by osiągnąć poprawę w zakresie jakości powietrza. - Dla przykładu, wprowadzona w 2016 r. w Paryżu strefa, choć swoim zasięgiem obejmowała znaczny obszar miasta, wpłynęła jedynie na 6 proc. pojazdów poruszających się wówczas po ulicach miasta. Po paru latach stopniowego podnoszenia wymagań dotyczących wjazdu do strefy, udało się uzyskać efekt w postaci zmniejszenia emisji tlenkami azotu o 23 proc. – dodał.

Innym przykładem może być także SCT w Berlinie⁽¹⁾, która pozwoliła zredukować emisje tlenków azotu o około 20 proc. Dodatkowo szacunki miasta wskazują, że brak restrykcji związanych z wprowadzeniem strefy powodowałby, że zanieczyszczenie powietrza dwutlenkiem azotu i pyłem zawieszonym PM10 byłoby o około 5-10 proc. wyższe. Analizy dotyczące londyńskiej SCT⁽²⁾ (z ang. London Ultra Low Emission Zone), wskazują z kolei, że zanieczyszczenie dwutlenkiem azotu w strefie centralnej zmniejszyło się o 36 proc., przy czym redukcja NO₂ przypisywana wyłącznie restrykcjom związanym z funkcjonowaniem strefy wynosi 29 proc. Co ciekawe, funkcjonowanie londyńskiej strefy zmniejszyło natężenie ruchu w centrum miasta jedynie o 9 proc.

Napływ diesli do Polski

Analizy stref czystego transportu, które funkcjonują w miastach Europy Zachodniej, wskazują ponadto, że działania tego typu prowadzą do znacznej modernizacji floty pojazdów osobowych. Do miast wjeżdża bowiem znacznie mniej wysoce emisyjnych pojazdów – dla przykładu po drogach centralnego Londynu porusza się około 13,5 tys. mniej starszych, zanieczyszczających środowisko pojazdów, a w Berlinie około 60 tys. pojazdów z silnikiem diesla zostało wyposażonych w filtry cząstek stałych.

Typowy pojazd z silnikiem diesla emituje 7-10 razy więcej NOx, niż jego odpowiednik z silnikiem benzynowym. Zanieczyszczenie tą substancją niekorzystnie wpływa na stan zdrowia. Więcej na ten temat w artykule pt. Emisje z silników diesla. Problem widoczny jest szczególnie w miastach.

Zdaniem Bartosza Piłata wprowadzenie SCT w Polsce pozwoli uzyskać podobne efekty. - Rozwój SCT prócz poprawy powietrza w miastach pozwoli ponadto wyeliminować napływ wysoce emisyjnych diesli do kraju. To silniki wysokoprężne są w głównej mierze odpowiedzialne za emisje tlenków azotu, a stanowią one około 40 proc. wszystkich samochodów w Polsce. Warto zauważyć jednak, że w tym kontekście znajdujemy się w korzystnej sytuacji – miasta zachodniej Europy rozpoczęły wprowadzać SCT, a wraz z nimi ograniczenia dla diesli, gdy tych na drogach poruszało się około 60 proc. – wskazał. Aby tak się jednak stało, SCT obejmować muszą przede wszystkim duży obszar miasta. – Strefy nie mogą obejmować 2-3 ulic, a tereny pokrywające się przynajmniej z obszarem zwartej miejskiej zabudowy, czyli tam gdzie notujemy największe natężenie ruchu samochodowego. Tylko w dużej skali SCT mają realny wpływ na jakość powietrza – skonkludował Piłat.

Jeszcze w 2022 r. SCT powstanie w Krakowie

Jak informuje Urząd Miasta Krakowa, pod koniec 2022 roku, w stolicy Małopolski powstanie strefa czystego transportu. - Aktualnie jesteśmy na etapie przygotowywania scenariuszy, na jakich zasadach i które pojazdy, z jakimi normami euro będą mogły wjeżdżać do Strefy Czystego Transportu. Przygotowane projekty zostaną poddane konsultacjom społecznym, które pokażą, który wariant SCT jest najbardziej akceptowany przez krakowian. Oczywiście w ramach konsultacji mieszkańcy będą mogli wprowadzić zmiany w zapisach dotyczących strefy. Wtedy, przy wspólnie określonym celu, będziemy wiedzieć, w jakim czasie i jakie efekty jesteśmy w stanie osiągnąć – wskazano w komunikacie UM Krakowa. Będzie to już drugie podejście miasta do jej utworzenia.

Joanna Spiller
Dziennikarz, inżynier środowiska

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.