Bartosz OchockiKonsultant w zakresie śladu węglowego i ESG w Atmoterm SA.
Pojęcie śladu węglowego od dłuższego czasu funkcjonuje w przestrzeni publicznej, często jest elementem strategii, polityk czy też promocji przedsiębiorstw funkcjonujących na naszym rynku.
Czym dokładnie jest ów ślad węglowy?
Mówiąc o śladzie węglowym mam na myśli sumę emisji gazów cieplarnianych, wywołanych w sposób bezpośredni lub pośredni przez daną organizację (np. przedsiębiorstwo), produkt, wydarzenie lub osobę.
W odniesieniu do przedsiębiorstwa, czy też jakiejkolwiek innej organizacji emisję gazów cieplarnianych oblicza się w 3 zakresach:
Zakres 1 obejmuje emisje bezpośrednie, czyli pochodzące ze spalania paliw w źródłach energetycznych, technologicznych i w środkach transportu, które należą do organizacji i są przez nią kontrolowane, ale także emisje związane z ubytkiem czynników chłodniczych np. z urządzeń klimatyzacyjnych użytkowanych przez organizację.
Zakres 2 obejmuje pośrednie emisje energetyczne, które są związane z zakupioną przez organizację energią elektryczną, cieplną, parą technologiczną czy chłodem. Są to więc emisje, które powstają poza organizacją, w źródłach będących własnością lub kontrolowanych przez inne podmioty.
Zakres 3 obejmuje również emisje pośrednie związane z funkcjonowaniem organizacji i podobnie jak w przypadku zakresu 2, uwolnienie gazów cieplarnianych następuje poza nią. Mam na myśli emisje związane z zakupionymi przez organizację surowcami, usługami lub produktami, ale także emisje związane z wynajmowanymi aktywami, użytkowaniem wytworzonych przez organizację produktów, zagospodarowaniem odpadów, czy emisje związane z podróżami służbowymi pracowników (środkami transportu, które nie należą do organizacji). Emisje te możemy więc odpowiednio podzielić na emisje wyższego oraz niższego szczebla.
Z kolei w odniesieniu do śladu węglowego produktu emisje można liczyć w zakresie ”od kołyski do bramy” oraz „od kołyski do grobu”, w zależności od zdefiniowanego cyklu życia produktu.
Czy przedsiębiorstwa muszą obliczać ślad węglowy?
Jeszcze niedawno obliczanie śladu węglowego mogło być elementem promowania się firm, jednak obecnie staje się ono swego rodzaju koniecznością. W odniesieniu do określonych przedsiębiorstw od 1 stycznia 2024 r. rzeczywiście pojawia się wymóg prawny, który obliguje wybrane przedsiębiorstwa do obliczania śladu węglowego. Mam tu na myśli zmiany związane z raportowaniem ESG, które wynikają z dyrektywy CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive). W myśl dyrektywy, raportowanie ESG musi odbywać się zgodnie z Europejskimi Standardami Zrównoważonego Raportowania czyli ESRS-ami (European Sustainability Reporting Standards). Łącznie opublikowano 12 ESRS-ów, z których 5 dotyczy kwestii środowiska przyrodniczego, w tym zmian klimatu (ESRS E1). Ślad węglowy jest de facto najbardziej precyzyjnym i pewnym narzędziem służącym do oceny wpływu człowieka na klimat (pośrednio także do oceny podejmowanych działań mających przeciwdziałać negatywnym zmianom klimatu) dlatego staje się on tak istotnym elementem z punktu widzenia funkcjonowania przedsiębiorstw. Więc nawet jeśli nasza firma nie będzie od stycznia 2024 r. podlegać pod obowiązek raportowania ESG, może się to zmienić, ponieważ obowiązek ten w kolejnych latach będzie obejmował coraz to mniejsze przedsiębiorstwa. Należy mieć także na uwadze fakt, że jeśli nasz kontrahent lub kontrahent naszego kontrahenta będzie już dzisiaj przygotowywać raport ESG, to w kontekście śladu węglowego i zakresu 3, informacje o emisjach gazów cieplarnianych będą obejmowały cały łańcuch dostaw. Będzie się więc tworzyć swego rodzaju siatka zależności związanych z informacją o śladzie węglowym z poszczególnych przedsiębiorstw, które są ze sobą w sposób bezpośredni, ale także pośredni powiązane (np. dostarczając surowce, komponenty lub usługi w ramach łańcucha powiązań z podmiotem raportującym ESG).
Warto także zaznaczyć, że podobne obowiązki związane z raportowaniem informacji niefinansowych dotyczą instytucji finansowych (np. banków, ubezpieczycieli, funduszy), które z kolei podlegają pod Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych (SFDR ‑ Sustainable Finance Disclosure Regulation). O ile dyrektywa CSRD dotyczy udzielania informacji przez przedsiębiorstwa o własnej działalności, to w przypadku rozporządzenia SFDR informacje udzielane przez instytucje finansowe będą dotyczyć ich własnych produktów i usług finansowych, ale w oparciu o informacje o „cudzej” działalności, którą te produkty lub usługi finansują.
Skoro pojęcie śladu węglowego jest tak szerokie, jak prawidłowo obliczyć ślad węglowy?
Aby prawidłowo obliczać ślad węglowy warto oprzeć się na jednej ze stosowanych i określonych metodyk. Jedną z najszerzej stosowanych na świecie metodyk obliczania śladu węglowego jest GHG Protocol. Jest to w zasadzie zbiór metodyk, stanowiących kompleksowe i znormalizowane ramy do pomiaru, zarządzania i raportowania śladu węglowego. Metodyki GHG Protocol zostały opracowane przez Światowy Instytut Zasobów (WRI) oraz Światową Radę Biznesu na rzecz Zrównoważonego Rozwoju (WBCSD). Jak wspomniałem, GHG Protocol jest zbiorem metodyk, a więc mamy odrębne metodyki obliczania śladu węglowego organizacji (The Greenhouse Gas Protocol ‑ A Corporate Accounting and Reporting Standard), odrębną metodykę obliczania śladu węglowego produktu (Product Life Cycle Accounting and Reporting Standard).
Są także odrębne metodyki do obliczania śladu węglowego dla administracji czy np. działań inwestycyjnych. Jak widać obliczanie śladu węglowego jest zagadnieniem złożonym i warto ślad węglowy obliczać przy wsparciu specjalistów i/lub specjalistycznych narzędzi (np. rozbudowanych kalkulatorów uwzględniających wymogi metodyki GHG Protocol).
Jak odczytywać wyniki obliczeń śladu węglowego naszego przedsiębiorstwa?
Ślad węglowy, czyli suma emisji gazów cieplarnianych związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa jest wyrażona jako ekwiwalent dwutlenku węgla. Chodzi o to, że poszczególne gazy cieplarniane mają różną „zdolność” tworzenia efektu cieplarnianego. Aby gazy cieplarniane „umieścić na jednej osi” przyjęto wskaźnik GWP (Global Warming Potential), który służy do ilościowej oceny wpływu danej substancji na efekt cieplarniany. Porównuje on ilość ciepła zatrzymanego przez określoną masę gazu do ilości ciepła zatrzymanego przez podobną masę dwutlenku węgla. Według najnowszego, szóstego raportu IPCC, GWP dla dwutlenku węgla (CO2) wynosi 1 a np. dla metanu (CH4) wynosi 27,9, podtlenku azotu (N2O) 273 a heksofluorku siarki (SF6) wynosi aż 24 300. Tym samym, gaz cieplarniany o wysokim GWP, który jest uwalniany w związku z funkcjonowaniem naszej organizacji, czy związany z oferowanym przez nas produktem, nawet w niewielkich ilościach może mieć wyższy ślad węglowy aniżeli gazy uwalniane w dużych ilościach, ale o mniejszym potencjale tworzenia globalnego ocieplenia.
Warto zaznaczyć, że obliczanie śladu węglowego powinno się wykonywać cyklicznie, najlepiej corocznie, ponieważ obliczając ślad węglowy organizacji odnosimy się do tzw. roku bazowego. To pozwala nam śledzić, jak ślad węglowy naszej organizacji zmienia się w czasie ale także pozwala ocenić efektywność wprowadzanych działań redukcyjnych.
Skoro pojęcie śladu węglowego jest tak szerokim zagadnieniem, konieczne jest zebranie danych z różnych obszarów w naszej firmie ale także od kontrahentów. Jak podejść do zbierania tak wielu różnych informacji?
Najlepszym rozwiązaniem jest oczywiście zastosowanie narzędzi, które pozwolą z jednej strony na gromadzenie i porządkowanie różnego rodzaju danych środowiskowych a z drugiej pozwolą z tych danych wygenerować niezbędne informacje i raporty. W naszej firmie korzystamy z platformy ekostrateg.com, która pozwala na „obsługę” praktycznie każdego komponentu środowiskowego np. w zakresie obowiązkowej sprawozdawczości środowiskowej i nie tylko. W kontekście naszej rozmowy, w ramach platformy dostępna jest także e-usługa, która umożliwia obliczanie śladu węglowego organizacji zgodnie z omawianą wcześniej metodyką GHG Protocol. Zastosowanie tego typu narzędzi pozwala z jednej strony oszczędzać czas, a więc i pieniądze, z drugiej daje gwarancję, że realizacja poszczególnych obowiązków środowiskowych prowadzona jest za pomocą aplikacji, uwzględniających aktualne wymogi prawne, w tym stosowane wskaźniki i formularze. Zastosowanie narzędzia znacznie ułatwia i ogranicza koszty, szczególnie, mając na uwadze cykliczność procesu obliczania śladu węglowego organizacji.
Czy przedsiębiorcy są przygotowani do obliczania śladu węglowego, czy mają świadomość zbliżających się obowiązków związanych z raportowaniem ESG?
Z mojego doświadczenia wynika, że sytuacja jest bardzo zróżnicowana. Największą świadomość w tym zakresie mają podmioty duże, zwłaszcza spółki giełdowe, ale poziom świadomości przedsiębiorców z każdym miesiącem się poprawia. Często klienci zwracają się do nas z pytaniem o możliwość zlecenia usługi polegającej na obliczaniu śladu węglowego. Niejednokrotnie okazuje się, że są pytani właśnie przez swoich kontrahentów o ślad węglowy organizacji. Zdarza się oczywiście, że nie do końca rozumieją kontekst tych pytań, ale jest to coraz rzadsza sytuacja.
Artykuł powstał we współpracy z firmą Atmoterm SA
