W labiryncie plastiku. Biznes debatuje na Sustainable Industry Lab'24.

© Prawa zastrzeżone

- Trudno o to, byśmy mieli w ogóle odejść od plastiku (…), ale musimy nim mądrze zarządzać. Wyzwanie, które nas zgromadziło na konferencji wynika z pewnego rodzaju niedbałości i zbyt nieprzemyślanego posługiwania się tym niezwykłym materiałem – powiedziała Maria Andrzejewska, dyrektor Centrum UNEP/GRID-Warszawa, otwierając 6 lutego br. konferencję Sustainable Industry Lab'24 w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie. Wydarzenie zorganizowano w ramach inicjatywy #EndPlasticPollusion. Ekspertka nawiązała do rezolucji przyjętej w marcu 20222 r. na forum ONZ, po kilkunastu latach negocjacji. Jest ona określana jako porozumienie na miarę Porozumienia Paryskiego. Maria Andrzejewska podkreśliła, że zagrożone są przede wszystkim ekosystemy morskie, ale plastik oddziałuje na wszystkie elementy przyrody, łącznie z człowiekiem.

Jeśli chodzi o zaangażowanie w działalność INC, zarówno Unia Europejska, jak i Polacy są aktywni. Konferencja ma służyć m.in. opracowaniu polskich wniosków na potrzeby spotkania UNEP (ang. UN Environment Programme) w Nairobi, które będzie miało miejsce w najbliższych tygodniach. Jak przypomniała Maria Andrzejewska, tzw. UN Plastics Treaty powinien zostać przyjęty do końca 2024 r., jednak dostępny jest już zero draft⁽¹⁾, do którego lektury zachęciła. Zaanonsowała również raport „Tworzywa sztuczne. W gospodarce, nie w środowisku⁽²⁾”, dostępny od dziś na stronach UNEP/GRID-Warszawa.

Cytując dane UNEP podała, że na przestrzeni niespełna 70 lat wyprodukowano ponad 9 mld ton plastiku. Z tego ponad 6 mld ton stało się odpadami tworzyw sztucznych. Z nich tylko ok. 9% zostało poddane recyklingowi, 12% spalono, a cała reszta, prawie 80%, jest zgromadzona na składowiskach lub w środowisku naturalnym. – Jeśli trendy się utrzymają, w 2060 r. na składowiska trafi ok. 12 mld ton odpadów z tworzyw sztucznych – podkreśliła. – Wg raportów UNEP zanieczyszczenie może się zmniejszyć aż o 80%, jeżeli podejmiemy właściwe działania. Korzyści wynikające z wprowadzenia zmiany, dwukrotnie przewyższą koszty (…). Co więcej, pozwoliłoby to zwiększyć globalnie liczbę miejsc pracy o ok. 700 tys. – wyliczała Maria Andrzejewska. Jak zaznaczyła wyzwanie dotknie wszystkich – tak producentów, konsumentów, jak i branży odpadowej, w szczególności recyklerów.

Perspektywa UNEP i MKiŚ

Sheeren Zorba, łącząca się z Nairobi Head of the UN Science Policy Business Forum, nawiązała do trzech globalnych kryzysów, wskazując m.in. alarmujące tempo wymierania gatunków. Podkreśliła rolę wspomnianego Plastics Treaty, dodając, że podczas jego negocjacji miliardy dolarów inwestowane są równocześnie w produkcję plastiku. Odwołała się do Global Resources Outlook 3 i szacunków, według których efektywniejsze wykorzystanie surowców w budownictwie pozwoliłoby oszczędzić 6 Gt dwutlenku węgla rocznie do 2050. – Strategie efektywnego wykorzystania materiałów mogą być dobrym instrumentem do dłuższego i ponownego ich użytkowania, a także recyklingu – wskazała i podkreśliła aspekt oszczędności finansowych. - To nie rządy, ale częściej sektor prywatny inwestuje i nakreśla zmianę (…). Powinniśmy zapewnić wspierające środowisko prawne (…), które wspiera transformację biznesu – podkreśliła.

Nałóg jednorazowości

Wiceminister Klimatu i Środowiska, Anita Sowińska wskazała, że walkę o odnawialność zasobów ziemi niestety przegrywamy. Ludzkość w ciągu 7 m-cy zużywa zasoby przewidziane na dany rok - podała, odwołując się do Dnia Długu Ekologicznego.

Odniosła się do opakowań jednorazowych. - Tylko 10% poddawane jest recyklingowi, a 20% trafia do środowiska. Jednorazowe opakowania stały się naszym nałogiem (…). Tak jak inne nałogi, ten plastikowy niszczy nasze zdrowie oraz zdrowie innych organizmów - mówiła Sowińska. Podkreśliła konieczność ekoprojektowania i unikania opakowań wielomateriałowych. Przykłady zmian są już widoczne. W 2007 r. weszło w życie rozporządzenie REACH, które było rewolucją dla firm. – To wszystko kosztowało wiele wysiłku organizacyjnego i finansowego. Podobnie jest teraz. Za chwilę będziemy mieli rozporządzenie PPWR. Jego wdrożenie będzie również wymagało wysiłku w zakresie projektowania wyrobów i usług, a także procesów logistycznych – mówiła Sowińska.

Ostrzegła jednak, by nie przejść na źle oddziałujące zamienniki. 6,7 mln m3 drewna, tj. 15% pozyskanego drewna w Polsce, wykorzystano w 2022 r. do produkcji opakowań. Na szczęście wiemy jak wyrwać się z nałogu jednorazowości. Jesteśmy dopiero na początku tej drogi – skonkludowała. Dodała, że przejście na gospodarkę obiegu zamkniętego przyczyni się również do bezpieczeństwa państwa (np. uniezależnienie od dostaw ropy).

Witucki: creative tension

Maciej Witucki, prezes Konferderacji Lewiatan, podpisał się hasłem #metoo pod powyższymi postulatami, podkreślając, że dla biznesu istotne jest, by pomiar nie stał się celem. – Dożyliśmy niesamowitych czasów, gdzie administracja, wraz z przedstawicielami biznesu siedzi po tej samej stronie. Jesteśmy uzależnieni nie tylko od łatwości [produkcji tworzyw sztucznych - przyp. red.], ale też ich ceny (…). W spirali taniości i szybkości modeli wszyscy się pomyliliśmy i musimy model wymyślić od początku – wskazał. Przywołał hasło creative tension, które odpowiada postawie przedsiębiorców - Jako biznes chcemy tej zmiany, ale równocześnie musimy balansować między realną zmianą, a zmianami pomiarowo-kodyfikacyjnych (…) Musimy pilnować pieniędzy tyle ile trzeba na pomiary, dużo więcej na zmiany procesów, inwestycji w firmach. To nie przychodzi za darmo – dodał Maciej Witucki. Wskazał, że jeśli polski biznes „nie wsiądzie do zielonego pociągu”, to inwestycje, które wspierają PKB, będą wypychane przez konkurencję z „zielonym znacznikiem”.

Czytaj też: Wiceszefowa resortu klimatu: będą dodatkowe konsultacje z branżą ws. kaucji

Wyjść poza świadomy krąg

Na koniec sesji otwierającej zabrał głos Tomasz Barańczyk, partner i ESG Initiatives Leader w PwC Poland. Przywołał szereg danych - przykładowo torebka rozkłada się 500 lat, a używa się jej przez ok. 12 minut - podkreślając, by te nie pozostały w szeregach osób świadomych. Przypomniał, że 55% światowego PKB zależy od zasobów naturalnych (PwC's Global Centre for Nature Positive Business). – Z badania World Benchmarking Alliance wynika, że tylko 1% firm ma tego świadomość – podkreślił. 45% CEOs (a w Polsce 55%) (CEO Servey PwC, 2024, ankieta ok. 4 tys. prezesów, w Europie środkowej 111 prezesów). Wskazuje, że nie będzie można prowadzić rentownie biznesu, pozostając na ścieżce business-as-usual. 30% badanych prezesów (29% w PL) wskazuje tutaj kluczowe znaczenie zmian klimatycznych.

100% banków włącza ryzyka ESG w procesie udzielania kredytów (według Green Finance in Poland 2024). 75% z nich odnosi się wprost do zagrożeń klimatycznych. – To są pewne przykłady, które obrazują zasadę podwójnej istotności. Środowisko wpływa na biznes, a biznes na środowisko. 1,8 mld ton emisji gazów cieplarnianych wynika z produkcji tworzyw sztucznych. To 3,4 % globalnych emisji, więcej niż to, co generuje lotnictwo (1,9%) czy żegluga (1,7%)⁽³⁾. Rocznie produkuje się 400 mln ton plastiku, 6% produkcji tego surowca pochodzi z recyklingu, a reszta z paliw kopalnych – wyliczał. Wskazał, że społeczeństwo naciska przede wszystkim na firmy paliwowe. – Te firmy szukają alternatyw, wśród których jest produkcja plastiku. Warto mieć tego świadomość – mówił Barańczyk.

Powołał się na dane EKObarometru z 2022 r., wskazujące, że 65% Polaków wspiera wprowadzenie zakazu sprzedaży owoców i warzyw w plastikowych opakowaniach. – Jednym z bardzo istotnych elementów oddziaływania jest GOZ, o czym mówią dane UNEP. Gdyby przejście na gospodarkę cyrkularną było skuteczne, do 2040 r. zmniejszylibyśmy o 80% ilość plastiku w oceanach, o 55% jego produkcję, a o 25% emisję gazów cieplarnianych – puentował.

Co na to Kowalscy?

Marta Wierzbowska-Kujda
Redaktor naczelna, sozolog