Czy UE odbuduje dziką przyrodę? Batalia o Nature Restoration Law

© Anna

„Stawka rozmów 9 listopada jest niezwykle wysoka. Po znacznym osłabieniu projektu przez Parlament Europejski podczas głosowania w lipcu strony mają ostatnią szansę na uwzględnienie kluczowych założeń w finalnej wersji dokumentu” – w przedstawionym komunikacie mówi zrzeszająca ponad 180 prośrodowiskowych organizacji sieć European Environmental Bureau (EEB)⁽¹⁾. Sformułowana w czerwcu 2022 r. przez Komisję Europejską propozycja rozporządzenia miała na celu odtworzenie zdegradowanych ekosystemów i odbudowę europejskiej dzikiej przyrody. Jak przekonywała Komisja, natura Starego Kontynentu znajduje się w poważnym niebezpieczeństwie. Ponad 80% siedlisk - terenów podmokłych, rzek, lasów, terenów zielonych czy ekosystemów morskich -  jest w złej kondycji. Postępuje spadek bioróżnorodności, a ekosystemy z coraz większym trudem „świadczą usługi” niezbędne dla zapewnienia ludziom społecznego dobrostanu⁽²⁾.

Propozycja zbyt konkretna?

Zgodnie z wizją KE do 2030 r. działaniom naprawczym miało zostać poddane co najmniej 20% obszarów lądowych i morskich UE, natomiast do 2050 r. – wszystkie ekosystemy wymagające odbudowy. – Propozycje Komisji były całkiem ambitne, także dlatego, że zdecydowano się przedstawić je w formie od razu obowiązującego rozporządzenia – mówi Augustyn Mikos z Pracowni na Rzecz Wszystkich Istot. – Sformułowano wiążące cele na temat stanu poprawy siedlisk chronionych Natura 2000. Ich kondycja miała się stale poprawiać i zapisano w tym celu bardzo konkretne bezpieczniki. Projekt wykroczył także poza siedliska wymienione w dyrektywach siedliskowej czy ptasiej, ale wskazał również na konieczność odbudowy innych ekosystemów, wprowadzając wymierne wskaźniki; w przypadku lasów mówiące np. o ilości martwego drewna, wskaźniku liczebności ptaków pospolitych, czy różnorodności wiekowej – wyjaśnia nasz rozmówca. Rozporządzenie miało się również stać jednym z filarów europejskiej strategii na rzecz bioróżnorodności, a także pomóc w osiągnięciu celów porozumienia paryskiego.

Czytaj także: Ile środków potrzeba na ochronę obszarów Natura 2000 w Polsce?

Parlament rozwadnia projekt

Jak pisaliśmy latem, przyszłość rozporządzenia ważyła się w Europarlamencie. Choć w głosowaniu plenarnym 12 lipca nie przyjęto wniosku o odrzucenie projektu (przedstawionego wcześniej przez Komisję Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności), treść projektu została wyraźnie złagodzona. – Zazwyczaj w unijnym trialogu to Parlament jest bardziej ambitny i stawia na śmielsze cele środowiskowe, tym razem jednak stało się inaczej – opowiada Mikos. – Do głównych oponentów Nature Restoration Law należała Europejska Partia Ludowa, której przedstawiciele odwoływali się do potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego, rzekomo zagrożonej przez wymóg wyłączania mokradeł z obszarów rolnych. Mówiono także o bezpieczeństwie energetycznym, dlatego w przegłosowanej wersji przyjęto poprawki ułatwiające inwestycje w źródła odnawialne. – tłumaczy aktywista. Poprawki Parlamentu ograniczyły działania naprawcze tylko do obszarów Natura 2000, wykreśliły zapis o niepogarszaniu stanu siedlisk oraz zapisy dotyczące odbudowy ekosystemów rolniczych. Przyznano także państwom członkowskim prawo do opóźnionego wdrażania postanowień, o ile uzasadniają to przyczyny ekonomiczno-społeczne. Stanowisko PE zostało krytycznie przyjęte przez opowiadające się za pierwotnym projektem organizacje pozarządowe. – To druzgoczące, że przy zachowaniu rozporządzenia poświęcono ochronę torfowisk czy terenów uprawnych i zrezygnowano z terminów odbudowy ekosystemów – mówiła Sofie Ruysschaert z Birdlife Europe⁽³⁾.

Ostateczne rozdanie

Czwartkowe negocjacje rozstrzygną o ostatecznym kształcie rozporządzenia, które, jak mówi Augustyn Mikos, zostanie finalnie przyjęte prawdopodobnie w pierwszej połowie nadchodzącego roku. Przedstawiciel Pracowni na Rzecz Wszystkich Istot wymienia punkty, o które toczy się gra. – Wyniki spotkania pokażą m.in., czy wymogi odbudowy ograniczą się do obszarów Natura 2000 czy również do innych ekosystemów, ile będzie obowiązujących wskaźników bioróżnorodności i czy zostanie utrzymany obowiązek niepogarszania stanu siedlisk – wylicza Mikos. Jak dodaje, spór dotyczy także możliwości dochodzenia przez społeczeństwa egzekwowania przepisów rozporządzenia przed wymiarem sprawiedliwości. – Komisja pierwotnie założyła, że zarówno NGOs, jak i zwykli ludzie będą mogli zwracać się do sądów, kiedy rozporządzenie nie będzie przestrzegane, Parlament i Rada UE są jednak temu przeciwni. Tymczasem dla trzeciego sektora to niezwykle ważne narzędzie – bez pomocy sądów nie udałoby się nam np. uratować przed intensywną wycinką Puszczy Białowieskiej – wskazuje.

Walka o pożądany przez europejskie organizacje prośrodowiskowe obraz rozporządzenia Nature Restoration Law trwa. W podpisanym przez 200 podmiotów stanowisku przypominają one o poważnych zagrożeniach dla bioróżnorodności i klimatu, apelując o działania, które odnowią zasoby naturalne i przywrócą ich zbawienne dla ludzi funkcje⁽⁴⁾. – To ostatni moment, aby skierować rozporządzenie na właściwe tory (…) Powodzie w Grecji, pożary nad Morzem Śródziemnym i fale upałów w całej Europie przypominają o tym, że mamy coraz mniej czasu. Zachowujące swój sens rozporządzenie Nature Restoration Law, z wymiernymi i wiążącymi prawnie celami dla kluczowych ekosystemów, może uratować europejskich obywateli, gospodarkę i środowisko – zaapelowała współtworzona przez EEB, WWF Eu, BirdLife Europe oraz ClientEarth koalicja #RestoreNature⁽⁵⁾.

Szymon Majewski
Dziennikarz