34% opakowań z papieru i tektury. Ilościowe dane o gospodarce opakowaniami w 2021 r. od IOŚ-PIB

Odpady opakowaniowe. Dane IOŚ-PIB
© BlackMediaHouse

Przygotowany w Zakładzie Monitoringu i Prognozowania w Gospodarce Odpadami Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego raport Gospodarka opakowaniami i odpadami opakowaniowymi w Polsce w 2021 r. został opublikowany w grudniu ub.r⁽¹⁾. Na czym bazuje? Praca opiera się w większości na danych z indywidualnych sprawozdań za 2021 rok o produktach, opakowaniach i odpadach, złożonych przez Bazę Danych o Produktach i Opakowaniach oraz Gospodarce Odpadami (BDO) do marszałków województw. Autorzy raportu wykorzystali również dokumenty finansowe składane do Krajowego Rejestru Sądowego. Jak deklaruje IOŚ-PIB, publikacja domyślnie „ma stanowić podstawę do wspólnego dialogu, podejmowania dalszych dyskusji, weryfikacji danych oraz wyciągnięcia rzetelnych wniosków, służących szeroko rozumianej gospodarce odpadami”.

Więcej „wielorazówek” tylko w opakowaniach z drewna

Rozpoczynając swoje omówienie od opakowań wprowadzonych na rynek, autorzy przypominają, że wprowadzający opakowania mają obowiązek przekazywania informacji o masie zarówno wytworzonych, jak i importowanych opakowań według rodzajów materiałów, z których je wykonano. Z niemal 10 mln ton opakowań (9917,57 tys. ton) wytworzonych w 2021 r. przez 1872 podmiotów 85% wyniosły opakowania jednorazowego użytku. W tej grupie prawie połowę (4537,53 tys. ton) stanowiły jednorazowe opakowania z papieru i tektury (dla porównania – przy 26,85 tys. ton opakowań wielorazowych), 1540,10 tys. ton jednorazowe opakowania z tworzyw sztucznych (przy 67,37 tys. ton wielorazowych), a 1280, 30 tys. ton jednorazowe opakowania szklane (373,01 tys. ton wielorazowych). Odwrócone proporcje, tj. więcej opakowań wielokrotnego użytku wystąpiły w przypadku opakowań z drewna – było ich 922,88 tys. ton przy 518,63 tys. ton jednorazowych.

Czytaj też: Morfologia odpadów komunalnych w Polsce. Raport IOŚ-PIB

Jednorazówki – 88% importu opakowań

Ilość opakowań przywiezionych do Polski z zagranicy wyniosła w 2021 r. 4973,84 tys. ton, za co odpowiadało 1224 wprowadzających. Opakowania jednorazowe wyniosły 88% całości – 1612, 23 tys. ton z nich stanowiły opakowania z drewna, 1024,21 tys. ton opakowania z papieru i tektury, a 1379,30 tys. ton opakowania z tworzyw sztucznych.

Branża zajmowała się również eksportem; 6749 wprowadzających wywiozło z Polski 17397,84 tys. ton opakowań (ponad 17 mln ton). Także w tej kategorii zdecydowanie - na poziomie 80% - dominowały opakowania jednorazowego użytku, z największym udziałem opakowań z papieru i tektury (6459,83 tys. ton, przy 2164,58 tys. ton jednorazowych opakowań z tworzyw sztucznych i 2907,15 tys. ton ze szkła).

Niewielka przewaga opakowań wielorazowych w eskporcie zaznaczyła się znowu w przypadku opakowań z drewna – było ich 1878,36 tys. ton przy 1725,70 tys. ton opakowań jednorazowych. Raport wymienia również detaliczne dane na temat szczególnego rodzaju opakowań – toreb na zakupy z tworzywa sztucznego. W 2021 r. ich produkcja (toreb z materiału o grubości poniżej 15 i 20 mikrometrów) wyniosła 185 201 896 egzemplarzy, z czego 64% stanowiły torby z materiału, którego grubość nie przekraczała 15 mikrometrów. Import osiągnął ilość 96 956 187 egzemplarzy.

Organizacje odzysku z 95% udziałem

W 2021 r. na rynek wprowadzono 7071,85 tys. ton produktów w opakowaniach, z czego 2375,35 tys. ton odnotowano dla opakowań z papieru i tektury, 1612,78 tys. ton dla opakowań z drewna, 1428,67 tys. ton dla opakowań szklanych i 1207,28 tys. ton – dla opakowań z tworzyw sztucznych. 95% z tych opakowań (6704,62 tys. ton) wskazały organizacje odzysku, które, jak informują autorzy, w 2021 r. przejęły od wprowadzających obowiązki w zakresie uzyskania wymaganych poziomów recyklingu dla odpadów opakowaniowych. Wśród opakowań, w których wprowadzono do obrotu produkty wykazane przez organizacje odzysku, 2214, 82 tys. ton wyniosły opakowania z papieru i tektury, 1595,42 tys. ton opakowania z drewna, 1426,63 tys. ton opakowania szklane i 1166,23 tys. ton opakowania z tworzyw sztucznych.

Opakowania wielomateriałowe

Poza organizacjami odzysku raport wymienia także organizacje gospodarcze (takie jak Krajowa Izba Gospodarcza czy Polska Izba Ekologii) reprezentujące przedsiębiorców wprowadzających produkty w opakowaniach wielomateriałowych oraz środki niebezpieczne w opakowaniach. Organizacje wykazały 158,37 tys. ton opakowań wielomateriałowych, z czego 84,75 tys. ton wyniosły opakowania z papieru i tektury, a 37,70 tys. ton opakowania z tworzyw sztucznych. Wśród 22,25 tys. ton opakowań na środki niebezpieczne prym wiodły opakowania z tworzyw sztucznych w liczbie 9,40 tys. ton oraz z metali – 7,61 tys. ton.

Odzysk i recykling

Jeśli chodzi o opakowania podlegające obowiązkowi recyklingu, w 2021 r. organizacje odzysku wykazały 6390,18 tys. ton opakowań umożliwiających obliczenie osiągniętego poziomu recyklingu. 151,01 tys. ton opakowań wielomateriałowych i po środkach niebezpiecznych wykazały organizacje gospodarcze, 56,72 tys. ton - samodzielne podmioty. Jak czytamy, w przypadku organizacji odzysku, „procesom odzysku poddano 525,48 tys. ton odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych i 1228,40 tys. ton z papieru i tektury”. Poddanych odzyskowi odpadów opakowaniowych ze szkła było 858,27 tys. ton, a z drewna – 245,03 tys. ton. Poza Polską organizacje odzysku poddały odzyskowi 1142,58 tys. ton odpadów opakowaniowych, z czego najwięcej recyklingowi; 669,48 tys. ton wykazano dla recyklingu odpadów opakowaniowych z papieru i tektury.

Wymagany poziom recyklingu dla całości odpadów opakowaniowych w 2021 r. wynosił 56%. Organizacje odzysku przekroczyły niezbędne minimum 23,5% w przypadku odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych i osiągnęły próg 51% dla odpadów z metali. Samodzielnie obowiązki w zakresie poziomów recyklingu realizowało w 2021 r. 32895 przedsiębiorców – ok. 50% z nich osiągnęło wymagane prawnie cele. Osiągnięty został również cel recyklingu organizacji gospodarczych dla wszystkich opakowań wielomateriałowych na poziomie 44%, z najwyższym poziomem 66,10% dla opakowań wielomateriałowych z przewagą stali. Zrealizowano także poziom 34% recyklingu dla opakowań po środkach niebezpiecznych.

Czytaj też: Ponad 16 mln ton opakowań więcej. Eurostat wskazuje wzrost liczby odpadów w UE

Ponad 20 tys. podmiotów z opłatą za zbyt niski recykling

W raporcie czytamy m.in. o uiszczanych przez przedsiębiorców opłatach produktowych. Opłata za nieosiągnięcie poziomów odzysku objęła w 2021 r. 20 411 podmiotów, a za nieosiągnięcie poziomów recyklingu – 20318. Sumę liczy się w dziesiątkach milionów. Jak czytamy, „należna opłata produktowa za nieosiągnięcie poziomów odzysku i recyklingu wyniosła 31 068 985,26 zł w 2021 r., gdzie 47% stanowiła opłata za nieosiągnięcie poziomów recyklingu” – przy pomocy de minimis w wysokości 20 793 356,57 zł. Działalność w zakresie odzysku okazała się względnie dochodowa – łączny zysk netto 22 organizacji odzysku w 2021 r. przekroczył 47 mln zł.

Jak w podsumowaniu stwierdzają autorzy, opakowania, pełniąc niezbędną funkcję ochronną i transportową, stanowią kluczowy problem środowiskowy. Ich zwiększone wykorzystanie oraz niskie wskaźniki ponownego użycia i recyklingu „utrudniają rozwój niskoemisyjnej gospodarki o obiegu zamkniętym”. Odpowiedzialnością organizacji odzysku oraz samorządu gospodarczego objęte jest 97% wprowadzanych do obrotu opakowań, z czego najwięcej – 34% - wykonano z papieru i tektury. „Udział opakowań z tworzyw sztucznych, uważanych za najtrudniejsze w procesie recyklingu, wynosił 17%” – dowiadujemy się ze słowa końcowego raportu.

Szymon Majewski
Dziennikarz

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.