Zielone okienko w każdej gminie. Przedwyborcze wskazówki od ClientEarth

© Koletak

Publikacja ClientEarth ⁽¹⁾ma związek z nadchodzącymi wyborami samorządowymi. Jak stwierdziła prezeska Fundacji Ilona Jędrasik, ochrona środowiska będzie „jednym z najważniejszych zadań” wyłonionych w nich władz. – Ważne żeby Polki i Polacy wybrali samorządowców, dla których ochrona klimatu, przyrody i zdrowia mieszkańców to temat bliski i ważny – skomentowała ekspertka. Przygotowane rekomendacje omawiają „cztery żywioły dla samorządów”, a więc ogień, wodę, ziemię i powietrze, do których przypisano konkretne zalecenia. - Wybory samorządowe są okazją, aby zdefiniować klarowne cele i rozwiązania, które sprawią, że polskie samorządy będą niskoemisyjne, przygotowane na nieuchronne skutki zmiany klimatu, takie jak susze czy nawałnice, oraz zapewnią mieszkańcom zdrowe powietrze – czytamy w dokumencie, którego ambicją jest zapewnienie lokalnym społecznościom wsparcia na drodze do neutralności klimatycznej, postrzeganej także jako czynnik podnoszący jakość życia mieszkańców i lokalna szansa rozwojowa.  - Propozycje pozostaną (…) aktualne również po wyborach, gdy nowe samorządy będą wdrażać konkretne rozwiązania. Mamy nadzieję, że nasze propozycje będą dla władz lokalnych pomocą – oznajmił współautor opracowania i prawnik z ClientEarth Wojciech Modzelewski.

Czytaj też: Klimatyczny podręcznik dla samorządów od IOŚ-PIB

Plany adaptacji

Rekomendacje przypisane do żywiołu ognia koncentrują się na działaniach związanych ze zmianą klimatu. Jak stwierdzają autorzy publikacji, jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z instrumentów prowadzących do redukcji emisji gazów cieplarnianych i większego udziału czystej energii odnawialnej. Punktem wyjścia może być inwentaryzacja emisji i przyjęcie określonej metodologii ich mierzenia. Na podstawie zebranych danych społeczności mogą skuteczniej planować strategie zmierzania do neutralności klimatycznej i sprawdzać postępy. ClientEarth zaleca wprowadzenie w każdej gminie stanowiska doradcy klimatycznego, który będzie oceniał inwestycje z klimatycznego punktu widzenia, weźmie odpowiedzialność za poprawę jakości powietrza, przygotowanie planów adaptacji do zmiany klimatu i ograniczanie zanieczyszczeń. Osobne punkty informacyjno-doradcze (ang. one-stop-shop) jako tzw. „zielone okienko” służyłyby natomiast radą mieszkańcom zainteresowanym energetyką obywatelską czy pozyskaniem środków na wymianę źródeł ciepła albo termomodernizację. – Takie rozwiązanie pomogłoby w walce z ubóstwem energetycznym, wspierałoby rozwój energetyki odnawialnej, poprawę efektywności energetycznej oraz jakości powietrza – czytamy. Co do wspomnianych już planów adaptacji, według ClientEarth powinny być one obowiązkowe w każdym województwie i gminie z co najmniej 20 tys. mieszkańców. Plany mają uwzględniać działania w zakresie ochrony przed takimi skutkami zmiany klimatu jak susze i powodzie, opisywać metody monitoringu czy sposób finansowania zadań.

Lepszy monitoring, więcej zieleni

- Samorządy pełnią kluczową rolę w opracowywaniu i wdrażaniu strategii dotyczących gospodarki wodnej – mówią dalej autorzy rekomendacji, zalecając przyjęcie przez gminy strategii gospodarowania wodami opadowymi. Według przytoczonych analiz NIK, ok. 70% wody deszczowej w Polsce jest tracona, spływając do rzek i morza. Mądre podejście do opadów jest konieczne m.in. dla zapobiegania powodziom i zaspokajaniu bieżących potrzeb wodnych w lokalnych społecznościach. Następna wodna rekomendacja mówi o wzmocnieniu oraz integracji lokalnego monitoringu rzek, wraz z systemami ostrzeżeń powodziowych i zapewnieniem pracownikom samorządów przenośnych sond do pomiaru jakości wody (a także pracownikom takich instytucji jak Polski Związek Rybacki, Straż Rybacka czy Ochotnicza Straż Pożarna). Kluczowe lokalnie rzeki nieobjęte monitoringiem krajowym docelowo powinny zostać objęte automatycznymi stacjami pomiaru jakości wody.

Żywioł „ziemia” to w ujęciu ClientEarth tereny zielone poprawiające jakość powietrza, regulujące miejscowy mikroklimat i służące zachowaniu różnorodności biologicznej. Zieleń w miastach przyczynia się również do redukcji zjawiska tzw. wysp ciepła i zapewnia miejsce do rekreacji – dlatego w rekomendacjach czytamy o zwiększeniu powierzchni wysokiej jakości terenów zielonych o 5%, wraz z nasadzeniami drzew na 10% powierzchni miast i przedmieść. Jak dodają autorzy, publikacja podąża w tym punkcie za zaleceniami głośnego rozporządzenia Nature Restoration Law. Na obszarach miejsko-wiejskich i wiejskich powinny natomiast powstawać nowe obszary chronione, takie jak parki narodowe, obszary Natura 2000 czy rezerwaty przyrody. ClientEarth zachęca samorządy do analizowania zgłaszanych przez stronę społeczną projektów tworzenia nowych obszarów chronionych i współpracy z rządem „tam, gdzie obiekty tego typu okażą się pożądane”.

Czytaj też: Praktyczne rozwiązanie problemu wyspy ciepła

Poprawić jakość powietrza, ograniczyć emisje

Ostatnim żywiołem uwzględnionym w rekomendacjach jest powietrze; gminy, jak pisze ClientEarth, odgrywają kluczową rolę w systemie poprawy jego jakości. To m.in. działania na rzecz ograniczania spalania paliw kopalnych w ogrzewnictwie indywidualnym oraz rozwoju zeroemisyjnego transportu publicznego – poza poprawą jakości powietrza, pomocne również w ograniczaniu emisji CO₂. JST mogą przygotowywać odpowiednie plany oraz inwentaryzacje gminnych źródeł ciepła (np. na bazie danych z Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków), wzmacniać działania kontrolne w zakresie przestrzegania norm jakości, a także zawierać regionalne porozumienia na rzecz międzygminnych Planów Zrównoważonej Mobilności (uwzględniających również infrastrukturę rowerową i pieszą). Wspomniane już „zielone okienko”, tj. samorządowy punkt informacyjno-doradczy, stanowiłoby pomoc przy aplikowaniu o środki z takich programów jak Czyste Powietrze lub Ciepłe Mieszkanie.

Szymon Majewski
Dziennikarz

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.