30% recyklatów w butelkach PET od 2030 r. Jak się przygotować? Głos z branży opakowaniowej

© monticellllo

Poza przyjętą w 2019 r. dyrektywą Single-Use-Plastics (od 2030 r. ich udział ma wynosić co najmniej 30%), zwiększenia stosowania recyklatów – jako środka przyczyniającego się do mniejszego zużycia zasobów kopalnych, ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oraz wzmocnienia gospodarki o obiegu zamkniętym – wymaga również przyjęte ostatecznie przez Parlament Europejski w kwietniu br. rozporządzenie PPWR (Packaging and Packaging Waste Regulation). Dokument dotyczący opakowań i odpadów opakowaniowych stawia konkretne cele. Minimalny procent materiałów pochodzących z recyklingu, odzyskanych z odpadów pokonsumenckich z tworzyw sztucznych w przypadku butelek jednorazowego użytku w 2030 r. (lub trzy lata po wejściu w życie aktu wykonawczego) ma wynosić 30%, a w 2040 r. wymóg ten urośnie już do 65%. Opakowania do kontaktu z produktami wrażliwymi wykonane z PET jako głównego składnika obowiązują poziomy 30% i 50% (odpowiednio dla 2030 r. i 2040 r.), a wykonane z innych tworzyw sztucznych - poza jednorazowymi butelkami na napoje – 10% i 25%.

Jak stwierdza odpowiedzialny za publikację „Recyklaty. Jak zwiększyć dostępność recyklatów z tworzyw sztucznych wysokiej jakości w Polsce? Rola i zadania dla interesariuszy” ⁽¹⁾Polski Pakt Plastikowy (dążąca do zamykania obiegu inicjatywa skupiająca 75 firm z branży opakowaniowej), który stawia sobie za cel zwiększenie udziału surowców wtórnych do 25% do końca 2050 r., nie uda się zrealizować tego zamiaru – tak samo jak wymogów PPWR – „bez szybkiego podjęcia skutecznych działań przez wszystkich uczestników łańcucha wartości”. – Niniejszy raport ma na celu mobilizację wszystkich interesariuszy do podjęcia działań na rzecz zwiększenia podaży recyklatów wysokiej jakości w Polsce – czytamy we wstępie do analizy, która obejmuje m.in. identyfikację ról i zadań dla wszystkich uczestników łańcucha wartości czy wskazanie kategorii opakowań możliwych do poddania recyklingowi.

Czytaj też: Recykling nawet 15,6 razy większy przy zbiórce selektywnej. Dane z Europy i Polski o tworzywach sztucznych

Ekomodulacja i zachęty legislacyjne

Autorzy raportu podążają za definicjami z PPWR, które ujmuje surowce wtórne jako materiały po wszelkich niezbędnych kontrolach oraz sortowaniu, uzyskane w procesie recyklingu i zdatne do zastąpienia surowców pierwotnych, a odpady pokonsumenckie tworzyw sztucznych – jako odpady zgodnie z definicją z dyrektywy 2008/98 z tworzyw sztucznych powstałe z produktów z tworzyw sztucznych dostarczonych w celu dystrybucji, użycia lub wykorzystania i wprowadzonych do obrotu w państwie członkowskim lub państwie trzecim. Wymieniają także najważniejsze wyzwania w zwiększaniu udziału surowców wtórnych w opakowaniach z tworzyw sztucznych, z którymi mierzy się branża w Polsce. Mają one charakter prawny, finansowy, techniczno-technologiczny, rynkowy i konsumencki.

Wyzwania prawne dotyczą zarówno poziomu unijnego, jak i krajowego. W pierwszym przypadku chodzi o długotrwały proces zatwierdzania technologii przez Komisję Europejską, w drugim natomiast m.in. o skomplikowane procesy wydawania decyzji środowiskowych dla instalacji przetwarzania odpadów z tworzyw sztucznych, brak systemu kaucyjnego oraz Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP), która promowałaby ekomodulację, problemy sprawozdawcze (brak danych o wprowadzanych opakowaniach w podziale na polimery czy ilości przetwarzanych odpadów) czy brak zachęt legislacyjnych do stosowania recyklatów. Do wyzwań finansowych należą import niskiej jakości recyklatów, które są tańsze od krajowych, niewielka podaż, wysokie koszty recyklingu, brak wsparcia finansowego dla sortowni i bardziej opłacalny od wykorzystania w kraju eksport surowców takich jak butelki PET.

Czytaj też: „Ryzyko inwestowania w gospodarkę odpadami jest ogromne” – gospodarka odpadami A.D. 2024

Problemy z zanieczyszczeniem odpadów

Wyzwania techniczno-technologiczne polegają za to na zanieczyszczeniu odpadów opakowaniowych, dużych ilościach opakowań wielomateriałowych czy kompozytowych, a także problemach z zapewnieniem bezpieczeństwa produktu pod kątem substancji chemicznych. Wyzwania rynkowe wiążą się z brakiem współpracy różnych uczestników łańcucha wartości, niedoborem specjalistów, deficytami wiedzy, brakiem strategicznych celów środowiskowych firm czy niepewnością legislacyjną, która zniechęca do inwestycji. Pozostają wreszcie wyzwania konsumenckie; wynikają one z niskiej jakości selektywnej zbiórki odpadów (wiążącej się m.in. z niespójnymi wytycznymi gmin, prowadzącymi do chaosu informacyjnego), nieskutecznych kampanii edukacyjnych, braku jednolitego oznakowania opakowań i motywów finansowych, które mogą skłaniać do wyboru tańszych produktów z surowców pierwotnych.

Interesariusze bezpośredni

Jacy interesariusze i uczestnicy łańcucha wartości mogą działać na rzecz zwiększenia podaży wysokojakościowych surowców wtórnych z tworzyw sztucznych? Autorzy raportu zwracają uwagę na powiązania i wzajemną zależność poszczególnych elementów. - Działania jednej grupy wpływają bezpośrednio na możliwości i rezultaty działań pozostałych. Przykładowo produkcja surowców wtórnych o wysokiej jakości nie będzie możliwa, jeśli opakowania wprowadzane na rynek nie będą projektowane z myślą o recyklingu, a infrastruktura do zagospodarowania odpadów nie zostanie zmodernizowana – czytamy. Mamy więc do czynienia z interesariuszami bezpośrednimi – producentami pierwotnych tworzyw sztucznych, którzy powinni rozwijać innowacje (takie jak recykling chemiczny), wymieniać wiedzę, określać cele strategiczne i angażować się w procesy legislacyjne. Do zadań producentów opakowań należy wdrażanie zasad ekoprojektowania (będące zadaniem również dla producentów produktów w opakowaniach) czy przyjęcie certyfikacji surowców wtórnych. Wśród interesariuszy bezpośrednich możemy znaleźć też sieci handlowe, konsumentów, gminy i branżę odpadową; tej ostatniej autorzy rekomendują m.in. inwestycje w modernizację i rozwój instalacji zagospodarowania odpadów. To samo dotyczy recyklerów, w których przypadku powraca postulat stosowania certyfikacji surowców wtórnych.

Czytaj też: Porozumienie w sprawie ekoprojektowania. Rada UE i PE na wspólnym gruncie

Interesariusze pośredni

Najważniejszym interesariuszem pośrednim jest regulator, którego rola to „implementacja prawa pozwalającego na efektywne wdrożenie hierarchii postępowania z odpadami, określonej w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 roku w zakresie gospodarowania opakowaniami i odpadami opakowaniowych z tworzyw sztucznych”. Polski Pakt Plastikowy wzywa ustawodawcę m.in do wdrożenia systemu ROP, usprawnienia uzyskiwania pozwoleń na przetwarzanie odpadów, stosowania zachęt podatkowych wspierających wykorzystanie recyklatów, europejskiej współpracy w celu ograniczenia importu tanich i niespełniających norm surowców, przeciwdziałania szarej strefie czy wsparcia dla spójnego i obowiązkowego systemu oznakowania opakowań. Osobne zadania, zwłaszcza edukacyjne i badawcze, stoją przed organizacjami biznesowymi czy jednostkami naukowymi i badawczo-rozwojowymi.

Butelki PET gotowe już dziś, tacki do poprawy

Poszukując przykładów dostępnych już dziś możliwości zwiększania udziału surowców wtórnych, autorzy raportu zidentyfikowali kilka kategorii opakowań. Są to butelki na napoje PET oraz butelki na środki czystości i kosmetyki rHDPE w przypadku opakowań jednostkowych, opakowania rLDPE niemające kontaktu z żywnością w przypadku opakowań jednostkowych i zbiorczych, skrzynki rHDPE i rPP w opakowaniach zbiorczych oraz folie stretch rLDPE i palety transportowe rHDPE i rPP w grupie opakowań transportowych. Publikacja wskazuje też trzy kolejne kategorie, które wymagają szybkiego rozwoju technologii recyklingu na dużą skalę, tak aby możliwe było spełnienie wymogów rozporządzenia PPWR. Czytamy więc o opakowaniach termoformowanych PET (tackach), opakowaniach sztywnych PP i opakowaniach jednostkowych giętkich.

Jak stwierdza cytowana w raporcie ekspertka Polskiego Paktu Plastikowego oraz stowarzyszenia Natureef Marta Krawczyk, „dobrowolność [w zakresie stosowania regranulatów w tworzywach sztucznych – przyp. red.] powoli będzie zastępowana przez sztywne wymagania prawne”. – Ta praktyka pozwala wdrażać założenia gospodarki cyrkularnej poprzez minimalizowanie wykorzystania surowców pierwotnych (granulatów z ropy naftowej). Warto także zwrócić uwagę na warunek przydatności do recyklingu każdego opakowania, którym jest zastosowanie w praktyce produktu z jego recyklingu do produkcji nowych wyborów – dodaje. Polski Pakt Plastikowy zapowiada dalsze działania na rzecz osiągnięcia celu udziału surowców wtórnych w opakowaniach na poziomie 25% do końca 2025 r. - Mamy już narzędzia dotyczące wszystkich kluczowych elementów, składających się na wizję zamykania obiegu opakowań z tworzyw sztucznych. (…) rynku. To też element budowania konkurencyjności na przyszłość – mówi inicjatorka Paktu i Partnerka Zarządzająca CSR Consulting Małgorzata Greszta.

Szymon Majewski
Dziennikarz

Więcej treści dotyczących samorządów w zakładce Teraz Samorząd.