Efektywność energetyczna i magazynowanie energii kluczowe dla redukcji emisji. IRENA o NDCs

© DOERS

Tzw. wkłady ustalane na poziomie krajowym (ang. Nationally Determined Contributions – NDCs) to deklaracje redukcji emisji gazów cieplarnianych, zgodnie z art. 4 Porozumienia paryskiego co pięć lat przedstawiane przez państwa – strony Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmiany klimatu (ang. United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC). Termin zaprezentowania kolejnych planów (wszystkie następne muszą być ambitniejsze od poprzednich) przypada na 2025 r. Jak ustalono w ramach tzw. Pakietu katowickiego (przyjętego na szczycie klimatycznym COP24 w Katowicach w 2018 r.), będą zawierać m.in. „informacje niezbędne dla jasności, przejrzystości i zrozumienia” (ang. information neccesary for clarity, transparency and understanding – ICTU), które mają umożliwiać porównywanie planów do siebie wraz ich wzajemną kompatybilnością. Pierwszy ich przegląd, tzw. Global Stocktake, miał miejsce podczas ostatniej konferencji klimatycznej w Dubaju.

– W większości państw NDCs są umocowane na najwyższych szczeblach rządowych, wdrażanie planów więc wymaga podejścia międzyresortowego, angażującego ministerstwa odpowiedzialne za energię, transport czy finanse, a także władze regionalne (…) Włączenie NDCs do krajowych planów rozwojowych i procesów budżetowych ma zasadnicze znaczenie dla realizacji określonych w nich celów i działań – czytamy w wydanej w czerwcu br. publikacji Międzynarodowej Agencji Energetyki Odnawialnej (ang. International Renewable Energy Agency – IRENA). W przeprowadzonym badaniu Agencja bierze pod lupę zagadnienia związane z wkładami ustalanymi na poziomie krajowym w wybranych państwach, podsumowuje priorytety oraz długoterminowe strategie rozwoju niskoemisyjnego, a także przedstawia rekomendacje. Ich zadaniem jest pomoc w realizacji celu zatrzymania globalnego wzrostu temperatur na poziomie 1,5 st. C w porównaniu z epoką przedprzemysłową.

Czytaj też: Ponad 43% udziału OZE w globalnej produkcji energii. Łączna moc to 3870 GW

56 odpowiedzi na ankietę

Badanie przeprowadzone przez IRENA trwało od 26 czerwca do 31 października 2023 r. Oczekując na złożenie przyszłorocznych dokumentów, autorzy raportu zaznaczają swoje największe zainteresowanie sektorem energetycznym. Kluczowe wnioski dotyczą wdrażania obecnych NDCs, wzmocnienia zawartych w nich celów oraz długoterminowych strategii rozwoju niskoemisyjnego. Ankiety wysłano do 177 państw członkowskich IRENA o statusie kraju rozwijającego się według klasyfikacji OECD. Liczba zgromadzonych odpowiedzi wyniosła 56, z czego 12 pochodziło z regionu Afryki Subsaharyjskiej, 9 z Azji, 7 z Bliskiego Wschodu oraz Afryki Północnej, 7 z Ameryki Łacińskiej, 3 z Europy Południowo-Wschodniej, a 13 z małych państw wyspiarskich. Raport wymienia trzy kluczowe obszary, które według respondentów wymagają poprawy, aby ułatwić implementację NDCs; to efektywność energetyczna (wskazało ją 38 państw), magazynowanie energii (38 wskazań) oraz finansowanie emisji CO₂ (33 wskazania). Jako istotną kwestię wskazywano także modernizację infrastruktury sieciowej wraz z magazynowaniem, które pomoże integrować odnawialne źródła energii. Badani odnieśli się też do potrzeb związanych z rozwojem projektów OZE, wzmocnieniem krajowych czystych technologii czy długoterminowym planowaniem energetycznym.

77% chce wyznaczyć cele redukcyjne

Co do wzmocnienia istniejących NDCs, 35 badanych państw wyraziło wolę podniesienia swoich ambicji w zakresie celów dla energetyki; 97% przedstawiło plany zawierające docelowe poziomy udziału OZE w swoich miksach energetycznych. 77% z kolei zadeklarowało chęć sformułowania celów redukcji emisji gazów cieplarnianych w sektorze energetycznym. Jako obszary wymagające wzmocnienia znowu wskazywano źródła odnawialne, efektywność energetyczną oraz infrastrukturę sieciową; w odpowiedziach pojawiały się też takie opcje jak zielony wodór, biopaliwa czy elektromobilność. Jak zaznaczają autorzy raportu, ilościowe cele dot. udziału energetyki odnawialnej są istotne ze względu na globalne zobowiązanie do potrojenia mocy OZE do 2030 r. Ponad 50% badanych wskazało na trudności dotyczące deficytów umiejętności technicznych i kapitału ludzkiego, a także powiązane wyzwania z zakresu sprawiedliwej transformacji czy korzyści społeczno-ekonomicznych. 68% respondentów rozwinęło albo planuje rozwinięcie długoterminowych strategii rozwoju niskoemisyjnego. 15 zamierza uwzględnić w nich datę szczytu emisji oraz moment osiągnięcia neutralności klimatycznej, a za największe wyzwania w tym zakresie uznawano kwestie finansowania, monitorowania postępów, uwarunkowań społeczno-ekonomicznych czy dostępności danych.

Czytaj też: Potrojenie mocy OZE

Monitorowanie danych, inwestycje w sieć

Co IRENA rekomenduje swoim państwom członkowskim oraz innym aktorom, którzy mogą realizować działania określone we wkładach ustalanych na poziomie krajowym? Przykładowo, czytamy o pomocy dla krajów rozwijających się w wykorzystaniu potencjału czystych technologii poprzez ich transfer i finansowanie, monitorowaniu danych energetycznych i emisji na poziomie krajowym, a także o dostosowaniu środków transformacyjnych do lokalnych uwarunkowań społecznych. Działania regulacyjne mogą wspierać rozwój takich sektorów jak elektromobilność, a długoterminowe strategie pomogą wykształcić model finansowania transformacji energetycznej. Autorzy raportu kładą też nacisk na kwestie infrastruktury sieciowej oraz magazynów energii jako kluczowego elementu NDCs. W zaleceniach wybrzmiewa też potrzeba rozwijania współpracy międzynarodowej.

Choć badanie koncentruje się na NDCs i powiązanych z nimi kwestiach w państwach o statusie krajów rozwijających się, raport przypomina także kilka istotnych danych na temat szerszej sytuacji. Ze 198 państw – stron UNFCCC 184 w swoich wkładach ustalanych na poziomie krajowym odnosi się do energetyki odnawialnej, a 148 posiada wymierne cele. 23% stron wskazało ilościowe cele nt. udziału OZE w produkcji energii elektrycznej do 2030 r., a 15% - nt. całkowitych mocy odnawialnych. Najczęściej wskazywane środki ograniczenia zmiany klimatu w NDCs to inwestycje w sieć (36%), poprawa efektywności energetycznej (33%), a także wykorzystanie biopaliw i wodoru (28%). Zobowiązania podjęte przez 133 państw podczas szczytu COP28 w Dubaju w 2023 r. mówią o potrojeniu mocy OZE i podwojeniu efektywności energetycznej do 2030 r., w czym mają pomóc polityki publiczne, budowa odpornych łańcuchów dostaw i silniejsza współpraca międzynarodowa.

Czytaj też: 42% udziału OZE w globalnej produkcji energii w 2028 r. Cel z COP28 osiągalny, ale wymaga pracy

Szymon Majewski
Dziennikarz