© lassedesignen
Najnowsza publikacja działającej przy Komisji Europejskiej niezależnej jednostki badawczej to kolejna edycja wydawanego od 2015 r. raportu Global Energy and Climate Outlook(1), stanowiącego wkład JRC w działalność Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych ds. klimatu (ang. United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC). Jak mówią autorzy, w roku 2023 skutki zmian klimatu dały o sobie wyraźnie znać poprzez ekstremalne zjawiska pogodowe oraz rekordowe temperatury, równocześnie jednak obserwowaliśmy bezprecedensowy poziom inwestycji w technologie bezemisyjne. Mimo osiągniętego postępu, ustalony w Porozumieniu Paryskim cel zatrzymania globalnego wzrostu temperatur na poziomie 1,5 st. C w porównaniu z epoką przedprzemysłową w ocenie JRC wydaje się trudny do osiągnięcia zarówno w tzw. scenariuszu odniesienia (opartym na dotychczas stosowanych politykach), jak i w scenariuszu uwzględniającym tzw. narodowe kontrybucje (ang. National Determined Contributions – NDC) oraz długoterminowe strategie (ang. Long-Term Strategies – LTS). Zgodnie z pierwszym scenariuszem, globalne emisje gazów cieplarnianych osiągną szczyt w obecnej dekadzie, po czym w 2030 r. spadną do poziomów z 2017 r., prowadząc do wzrostu temperatur na poziomie 3 st. C w roku 2100. Aby tak się nie stało, należy potroić inwestycje w technologie bezemisyjne, zapewnić moc źródeł odnawialnych na poziomie 11 TW i każdego roku dwukrotnie zwiększać efektywność energetyczną – przekonuje raport JRC.
Czytaj też: 42% udziału OZE w globalnej produkcji energii w 2028 r. Cel z COP28 osiągalny, ale wymaga pracy
1,4% światowego PKB do udźwignięcia
„Scenariusz 1,5 st. C”, o którym pisze Joint Research Centre, wymaga wzrostu udziału OZE w całkowitej mocy zainstalowanej z 58%, odnotowanych dla roku 2021, do 83% w roku 2030. Równocześnie udział źródeł nieodnawialnych powinien zmniejszyć się o połowę. Inwestycje w produkcję energii odnawialnej do końca dekady muszą zwiększyć się o 70%, przekraczając 3 tryliony dolarów i sięgając 3,8 trylionów w połowie stulecia. Mimo wzrostu, udział inwestycji w energetykę nie przekroczy historycznej średniej 1,4% globalnego PKB, co zdaniem JRC wskazuje, że „ciężar finansowy jest do udźwignięcia”. Wzrost inwestycji w technologie bezemisyjne ma zrekompensować spadek tychże w obszarze paliw kopalnych i pobudzić gospodarczo takie sektory jak przemysł budowlany czy produkcyjny, które będą potrzebowały nowych miejsc pracy w całych łańcuchach wartości. Co do zmierzchu ery paliw kopalnych, JRC rozważa scenariusz, w którym do 2025 r. zostaną wycofane wszystkie zasilające je subsydia. Taki rozwój wypadków zaowocowałby spadkiem emisji o 4% w 2030 r. i o 9% w 2050 r. w porównaniu ze scenariuszem odniesienia. 
Zatrzymanie wzrostu temperatur na poziomie 1,5 st. C według JRC zakłada wzrost inwestycji nie tylko w produkcję energii, ale całość technologii zeroemisyjnych. Od 2022 do 2030 r. inwestycje w tym obszarze powinny zwiększyć się sześciokrotnie, pod koniec dekady osiągając 5,7 tryliona dolarów. Największy udział w tym procesie powinien mieć 14-krotny wzrost rocznych nakładów na akumulatory do pojazdów elektrycznych, dzięki czemu ich koszty mają zmniejszyć się o 60%. W raporcie czytamy także o zakładanym w scenariuszu 1,5 st. C ośmiokrotnym wzroście produkcji technologii offshore oraz dwukrotnym w lądowej energetyce wiatrowej. Zwiększone inwestycje mają pociągnąć za sobą spadek kosztów o 16% w przypadku wiatraków na morzu i o 20% w przypadku tych na lądzie. Co do wzrostu mocy w fotowoltaice, musi ona zwiększyć się o 270%, osiągając przez to 35% spadku kosztów jednostkowych. ¼ inwestycji w technologie bezemisyjne w 2050 r. powinny stanowić inwestycje w wodór oraz oparte na nim paliwa. „Pomimo ich niewielkiej roli w łącznym zużyciu energii końcowej, wodór i paliwa wodorowe mają kluczowe znaczenie dla dekarbonizacji konkretnych sektorów, w tym lotnictwa, żeglugi, produkcji stali oraz w produkcji nawozów” – czytamy.
Ponad 800 tys. miejsc pracy
Raport porusza również wspomnianą już kwestię wpływu transformacyjnych zmian na gospodarcze łańcuchy wartości oraz rynek pracy. JRC pisze o tzw. zatrudnieniu pośrednim, związanym z branżami potrzebnymi do realizacji inwestycji w OZE i technologie bezemisyjne. Rozpoczęte już trzydziestolecie 2020-2050 to czas „przeniesienia” zatrudnienia pośredniego z sektora paliw kopalnych do OZE, przekonują autorzy. Nowe miejsca pracy mają powstawać w sektorach produkcyjnych związanych z elektryfikacją, w budownictwie, transporcie, czy w obsługujących te branże usługach. Do 2050 r. w budownictwie związanym z produkcją energii według wyliczeń raportu na całym świecie powinno pojawić się 590 tys. stanowisk, przy całościowej liczbie ponad 800 tys. w innych sektorach związanych z produkcją infrastruktury do wytwarzania energii.
Co z efektywnością?
Scenariusze rozważane w raporcie Global Energy and Climate Outlook uwzględniają także wzrost efektywności energetycznej. W ścieżce 1,5 st. C w 2030 r. jej wskaźniki mają być ponad dwukrotnie większe niż w poprzedniej dekadzie (porównanie dotyczy ewolucji w latach 2020-2030 oraz w latach 2010-2020). Każdy ze scenariuszy zakłada dotychczas ograniczony wzrost efektywności w przemyśle, z czego ponad dwukrotnie w scenariuszu 1,5 st. C. Według JRC pokazuje to „stosunkowo duży niewykorzystany potencjał”. Scenariusz odniesienia wskazuje wysoki wzrost w sektorze transportowym, co wiąże się z rosnącą liczbą pojazdów elektrycznych. Elektryfikacja ma zaowocować wzrostem efektywności energetycznej także w sektorze budownictwa. Pięć czynników, które mogą podnieść efektywność energetyczną – poprawę termoizolacji, ciepłownictwo oparte na źródłach odnawialnych, inteligentnych urządzeniach i klasie energetycznej A+ oraz zrównoważoną mobilność – w opublikowanym niedawno artykule wspominało ostatnio Europejskie Biuro Środowiska (ang. European Environmental Bureau – EEB)(2).
O komentarz na temat praktycznego zastosowania tych wskazówek poprosiliśmy prezesa Instytutu Reform, Aleksandra Śniegockiego. - Na poziomie indywidualnego gospodarstwa domowego kluczowym sposobem na zaoszczędzenie energii jest zainwestowanie w modernizację energetyczną budynku. Najlepszy efekt da kompleksowa inwestycja, łącząca termoizolację, wymianę źródła ciepła oraz cyfrowe rozwiązania, które pozwolą na automatyczne dostosowywanie poboru energii do naszych potrzeb oraz sytuacji na rynku. Tego rodzaju inwestycje mogą uzyskać wsparcie z programów krajowych, przede wszystkim z „Czystego Powietrza”, wpisują się też w priorytety unijnej polityki klimatyczno-energetycznej, które uwzględniają zasadę efektywność energetyczna przede wszystkim oraz elektryfikację w oparciu o źródła odnawialne. Kolejnym ważnym obszarem jest mobilność – tutaj wiele zależy od rozwiązań systemowych, takich jak inwestycje w lokalny i krajowy transport publiczny czy planowanie przestrzenne. Istnieją europejskie oraz krajowe ramy wspierające planowanie zrównoważonej mobilności, jednak ostatecznie ich efektywność będzie zależała od działań samorządów – mówi ekspert.
Szymon MajewskiDziennikarz
