Efektywność energetyczna pierwszym paliwem. 31 państw na rzecz transformacji po 50 urodzinach IEA

© momius

W konkluzjach szczytu zorganizowanego 13-14 lutego br. w Paryżu z okazji pięćdziesiątej rocznicy powstania IEA (ang. International Energy Agency) znalazło się m.in. wzmocnienie efektywności energetycznej, potrojenie do 2030 r. globalnych mocy OZE i zabezpieczenie łańcuchów dostaw surowców krytycznych. Gospodarzami spotkania, na którym pojawili się ministrowie ds. energii i klimatu z niemal 50 państw (w tym polska minister klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska, a także przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen i specjalny wysłannik prezydenta USA ds. klimatu John Kerry), były Francja i Irlandia. Jak w przedstawionym komunikacie zaznacza Agencja, spotkanie odbyło się niedługo po zakończeniu szczytu COP28 w Dubaju, gdzie prawie 200 państw doszło do porozumienia w sprawie kluczowych wyzwań energetycznych i klimatycznych – oprócz potrojenia mocy OZE, podwojenia efektywności energetycznej i ograniczenia wzrostu temperatur do 1,5 st. C w porównaniu z epoką przedprzemysłową, zawierającego także cel odejścia od paliw kopalnych i redukcji emisji metanu.

Czytaj też: Czy COP28 spełnił pokładane w nim nadzieje? UNFCCC podsumowuje ustalenia

4,5 tln dol. rocznie

Zwieńczeniem spotkania okazał się komunikat podpisany przez przedstawicieli 31 państw członkowskich IEA, którzy wyznaczyli agencji mandat do dalszej realizacji jej misji⁽¹⁾. Celebrując półwiecze instytucji, sygnatariusze wychodzą od diagnozy potrójnego kryzysu planetarnego, który obejmuje zmiany klimatu, zanieczyszczenia oraz utratę bioróżnorodności i przejawia się m.in. poprzez wzrost liczby ekstremalnych zjawisk pogodowych, niedobory wody czy topnienie arktycznej pokrywy lodowej. Potwierdzają przy tym wymieniony m.in. w Dubaju cel osiągnięcia neutralności klimatycznej w 2050 roku i uznają centralną rolę jaką w tym procesie zajmuje transformacja energetyczna. Przejście na czystą energię wymaga wielkich nakładów finansowych, których niezbędny poziom na 2030 r. dla zatrzymania wzrostu temperatur IEA oszacowała na 4,5 tln dolarów rocznie; komunikat mówi o konieczności zarówno publicznych, jak i prywatnych inwestycji w tym obszarze. Zgodnie z zaleceniami przygotowanej przez agencję tzw. Mapy drogowej do zeroemisyjności (ang. IEA Net Zero Roadmap) nie powinny powstawać nowe elektrownie węglowe, nie są również potrzebne „oparte na ropie i gazie nowe konwencjonalne projekty o długim czasie realizacji”.

Czytaj też: Kenia, Watykan i Polska na wspólnym froncie. IEA zbiera przykłady udanej transformacji

Efektywność i bezpieczeństwo

Jak czytamy, według sygnatariuszy pomyślny przebieg transformacji wymaga uwzględnienia także pewnych celów społecznych – różnorodności i równości płci, tworzenia dobrych miejsc pracy wraz z ochroną praw pracowniczych czy poszanowania podmiotowości ludów rdzennych i społeczności lokalnych. Autorzy apelu potwierdzają również znaczenie efektywności energetycznej potraktowanej jako „pierwsze paliwo”. Inwestycje są potrzebne w obszarze czystych technologii, w tym biometanu, wodoru, amoniaku oraz przechwytywania i składowania dwutlenku węgla. W tekście pojawia się też informacja o krajach, które przyznają istotne miejsce w procesie odchodzenia od paliw kopalnych energetyce jądrowej. Państwa podpisane pod dokumentem zobowiązują się do wspólnych starań na rzecz bezpiecznego i odpornego globalnego systemu energetycznego (w tym bezpiecznych łańcuchów dostaw surowców krytycznych) i zapowiadają kroki ws. ułatwienia inwestycji w czystą energię (poprzez obniżenie kosztów kapitału zwłaszcza dla gospodarek rozwijających się).

Zamiast zależności inter-zależność

Podczas szczytu okolicznościowe przemówienie wygłosiła Ursula von der Leyen⁽²⁾. Jak zauważyła przewodnicząca KE, IEA powstała w odpowiedzi na tzw. kryzys naftowy 1973 roku, który unaocznił światu jego głęboką zależność od paliw kopalnych. – Świat jednak nie odrobił tej lekcji. Nasze uzależnienie, zwłaszcza od ropy, przetrwało, a co gorsza, paliwa kopalne były zasilane masowymi subsydiami – von der Leyen krytycznie oceniła globalną sytuację energetyczną. Przewodnicząca odwołała się do wzmocnienia europejskich starań transformacyjnych po wybuchu wojny w Ukrainie i zaznaczyła jej światowe konsekwencje, takie jak powszechny wzrost cen gazu. Globalna transformacja to w ocenie von der Leyen „dużo więcej niż sprawa dotycząca klimatu”. – To obecnie podstawa globalnego bezpieczeństwa energetycznego i zrównoważonego rozwoju – wskazała. Czyste źródła energii, stwierdziła europejska liderka, zamiast zależności opierają się na „inter-zależności”, która wymaga międzynarodowej współpracy w zakresie technologii czy łańcuchów dostaw. – Nowa era czystej energii musi opierać się na kooperacji ponad granicami. Oznacza to jeszcze ważniejszą niż dotąd rolę dla Międzynarodowej Agencji Energetycznej – podsumowała Ursula von der Leyen.

Podczas spotkania głos zabierali także przedstawiciele Polski. O współpracy w zakresie transformacji energetycznej ze swoimi odpowiednikami rozmawiał m.in. wiceminister klimatu i środowiska Miłosz Motyka, który jako „najważniejszy krok” na drodze do neutralności klimatycznej do 2050 r. wskazał obniżenie kosztów magazynowania energii. Zobowiązania Polski potwierdził również wiceminister Krzysztof Bolesta. - Transformacja energetyczna jest procesem nieodwracalnym. Potrzebujemy tej zmiany, aby nie dopuścić do dalszego wzrostu średniej temperatury na ziemi. Odstępując od paliw kopalnych chcemy też poprawić bezpieczeństwo energetyczne – powiedział.

Szymon Majewski
Dziennikarz