Kenia, Watykan i Polska na wspólnym froncie. IEA zbiera przykłady udanej transformacji

© Shootdiem

Globalne Obserwatorium Skupionego na Ludziach Przejścia na Czystą Energię (ang. Global Observatory on People-Centred Clean Energy Transitions), jak nazywa się nowa inicjatywa IEA, stanowi dostępne online repozytorium⁽¹⁾, w którym zebrano przejawy polityk i programów związanych z rozmaitymi społeczno-ekonomicznymi aspektami transformacji energetycznej. Jak informuje Agencja, narzędzie ma wzmacniać inkluzywny i sprawiedliwy charakter zachodzących zmian, tak aby nowy, zielony system energetyczny pracował „dla każdego”, w tym dla „najbardziej wrażliwych członków społeczeństwa”. – Transformacja energetyczna to znacznie więcej niż redukowanie emisji. Zmiany dzieją się szybciej niż przypuszcza wielu ludzi i wiążą się z wieloma ekonomicznymi czy społecznymi korzyściami w postaci nowych miejsc pracy oraz ograniczania ubóstwa. Mimo to liderzy w dalszym ciągu muszą zadbać o przyznanie sprawom obywateli centralnego znaczenia w prowadzonych politykach energetycznych, tak aby nikt nie pozostał z tyłu. Nowe Obserwatorium zapewni dostęp do najlepszych przykładów, które państwa będą mogły wykorzystywać przy podejmowaniu własnych działań – powstanie repozytorium - skomentował szef IEA, Fatith Birol.

Szkolenia i dobra praca

Zgromadzone w ramach Obserwatorium studia przypadków dzielą się na cztery grupy, które - w przekonaniu IEA - odpowiadają najważniejszym społeczno-ekonomicznym wymiarom transformacji. W ramach każdej grupy wyróżniono po trzy bardziej szczegółowe tematy. W pierwszej kolejności możemy więc zapoznać się z przykładami działań związanych z dobrymi miejscami pracy i ochroną pracowników; obie te kwestie, pisze Agencja, są „kluczowym elementem skupionego na ludziach przejścia na czystą energię”. W ramach tematów poświęconych miejscom pracy, szkoleniom oraz dialogowi społecznemu znajdują się pozycje z miejsc takich jak RPA (wsparcie dla projektów związanych z adaptacją do zmian klimatu i bioróżnorodnością),  Wielka Brytania (program zielonych miejsc pracy w sektorach takich jak offshore, produkcja wodoru, e-mobilność czy składowanie CO₂ dla inżynierów, instalatorów i pracowników budowlanych), USA (program szkoleniowy Departamentu Energii dla przyszłych pracowników sektora wodorowego) czy Polska (umowa społeczna z branżą górnictwa węgla kamiennego).

Czytaj też: Spod ziemi ku niebu. Szkolenia dla górników zainteresowanych farmami wiatrowymi

Rozwój i równość

Następny obszar to społeczny i ekonomiczny rozwój, rozumiany jako szansa stworzona przez transformację, która poza stricte gospodarczymi i środowiskowymi korzyściami może zaowocować „lepszą jakością życia dla wszystkich”. Wyróżnione tematy dotyczą zagadnień rozwojowych, powszechnego dostępu do energii oraz bezpieczeństwu i odporności. Poza wieloma przykładami z Europy (takimi jak belgijski program wsparcia dla rozwoju firmowych flot bezemisyjnych samochodów, strefy czystego transportu w Hiszpanii albo tworzenie społeczności energetycznych w Austrii) dowiadujemy się m.in. o reformach systemu subsydiów do wody i elektryczności w Omanie, programach szkoleń dla pracowników OZE w Panamie, elektryfikacji obszarów wiejskich w Kolumbii czy rozwoju prosumenckiej fotowoltaiki w Kenii. Kolejna grupa zagadnień mówi o równości, inkluzywności i sprawiedliwości, których uwzględnienie w transformacji energetycznej według IEA ma ograniczyć ryzyko nadmiernych i niepożądanych skutków przekształceń dla określonych grup społecznych. W ramach tematów skupiających się m.in. na kwestiach genderowych, sprawiedliwej dystrybucji korzyści i udziale osób młodych w procesach decyzyjnych, znajdują się przykłady działań z Filipin (edukacyjne i szkoleniowe wsparcie dla kobiet poszukujących zatrudnienia w zawodach inżynierskich i technicznych), Nepalu (zaangażowanie kobiet w lokalną energetykę odnawialną), Peru (publiczny fundusz zwalczający m.in. ubóstwo energetyczne) czy Unii Europejskiej (konsultacje klimatyczne z młodzieżą  w ramach szczytu Pre-COP 26).

Partycypacja

Ostatnia grupa porusza kwestie związane z partycypacją społeczną, która, jak wymienia IEA, wzmacnia społeczne poparcie dla transformacji, uwzględnia lokalne punkty widzenia i pozwala na zagospodarowanie innowacyjnych pomysłów. Wyróżnione tematy opowiadają o „zmianie zachowań”, publicznym zaangażowaniu oraz współpracy międzynarodowej. Poznajemy tu polityki prowadzone w Norwegii, gdzie polityka podatkowa (progresywna stawka zależna od wagi i emisyjności samochodu) i opłaty za parkowanie mają zachęcać do wybierania pojazdów zeroemisyjnych, Belgii, w której od 2023 r. społeczności będą mogły inwestować w morską energetykę wiatrową, Zimbabwe, które postawiło na zasilanie energią słoneczną placówek ochrony zdrowia, Polski, wdrażającej program „Mój Prąd”, a nawet Watykanu, rozwijającego platformę rozpowszechniającą przesłanie papieskiej encykliki Laudato Si.

Nie marnować ludzkiego potencjału

Globalne Obserwatorium ma wpisywać się w działania podejmowane przez IEA na styku transformacji energetycznej oraz inkluzywnego i zrównoważonego rozwoju. Jak zapowiada agencja, 26 kwietnia br. w Paryżu odbędzie się globalny szczyt nt. skupionej na ludziach transformacji, na którym liderzy polityczni i decydenci spotkają się z ekspertami, przedstawicielami młodzieży, społeczności rdzennych czy działaczami związkowymi. Według przytoczonych analiz, dążenia do globalnej przebudowy energetyki oraz neutralności klimatycznej do 2030 r. mają stworzyć ok. 30 mln nowych miejsc pracy, które będą wymagać wielu nieobecnych dzisiaj umiejętności. „Podczas gdy nowy przyrost zatrudnienia znacząco przewyższy straty w paliwach kopalnych oraz powiązanych z nimi branżach, będziemy potrzebować polityk zapewniających, że pracownicy wygaszanych sektorów nie pozostaną z tylu” – stwierdza IEA, dodając, że wiele z tych osób już dziś posiada umiejętności przydatne w rozwijającej się zielonej energetyce i przy odpowiednim wsparciu może je z powodzeniem wykorzystać. Obserwatorium ma być regularnie aktualizowane.

Szymon Majewski
Dziennikarz