Koszt wojennych emisji GHG to prawie 10 mld dolarów. Klimatyczne konsekwencje inwazji

© Naeblys

O opublikowanym w grudniu br. w języku angielskim raporcie Climate damage caused by Russia's war in Ukraine (Szkody dla klimatu spowodowane przez rosyjską wojnę w Ukrainie)⁽¹⁾ Centrum Inicjatyw Środowiskowych „Ekodija” przypomniało krótko przed drugą rocznicą inwazji. Poza kryzysem humanitarnym, śmiercią setek cywili i żołnierzy oraz zniszczeniami materialnymi, wojna doprowadziła również do ogromnych szkód w środowisku naturalnym, takich jak np. zanieczyszczenie wód, gleb i powietrza toksycznymi substancjami z materiałów wybuchowych czy zniszczonych instalacji przemysłowych; straty monitoruje m.in. ukraińskie Ministerstwo Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych. Zanieczyszczenia czy degradacja ekosystemów leśnych to jednak niejedyne środowiskowe następstwa rosyjskiej napaści. Należy do nich również wzrost emisji gazów cieplarnianych, który, jak stwierdza Ekodija, oddziałuje nie tylko na broniącą się Ukrainę, ale na cały świat.

Czytaj też: Ochrona mokradeł o międzynarodowym znaczeniu a wojna w Ukrainie

Emisje z 555 dni wojny

„Emisje gazów cieplarnianych wynikające z działań militarnych czy konfliktów zbrojnych są często niezauważane i raportowane (…)” – piszą autorzy raportu, zaznaczając, ze klimatyczny aspekt wojny w Ukrainie doczekał się już kilku opracowań, z których pierwsze przedstawiono na konferencji COP27 w egipskim Szarm el-Szejk w listopadzie 2022 r. Omawiana publikacja stanowi trzecie zbiorcze podsumowanie emisji podczas pełnoskalowej inwazji, obejmując swoim zakresem 555 dni od 24 lutego 2022 r. do 1 września 2023 roku. Dane na potrzeby raportu pozyskano z różnych źródeł, dotyczących m.in. poziomu zużycia paliw kopalnych, obszarów dotkniętych pożarami czy liczby zniszczonych budynków mieszkalnych. Aby zdobyć potrzebne informacje, autorzy korzystali m.in. z publikacji rządowych, sprawozdań przemysłowych czy tzw. białego wywiadu. Ze względu na trudności poznawcze i czasami niepewną bazę źródłową, raport przedstawia ostrożne szacunki oparte na porównaniu kilku alternatywnych wersji wyników – jak zaznacza Ekodija, metodologia pomiaru emisji podczas trwającego konfliktu zbrojnego dopiero się wykluwa.

Działania wojenne = 37 mln ton emisji

Całość emisji spowodowanych przez wojnę Ekodija diagnozuje na poziomie 150 mln ton ekwiwalentu dwutlenku węgla. Według obliczeń organizacji, bazujących na średniej w latach 2022-2023 cenie 64 dolarów za tonę ekw. CO₂, rekompensata ze strony Rosji za związane z tym szkody powinna wynieść 9,6 mld dolarów. W ramach analizy wyodrębniono kilka osobnych sektorów z dokładnymi szacunkami na ich temat. 37 mln ton ekw. CO₂ (25% całości) przypada na bezpośrednie działania wojenne – kategorii, której emisyjność stale rośnie. 24,9 mln ton z powyższej sumy stanowią emisje pochodzące ze zużycia paliw kopalnych przez wojska rosyjskie, 7,1 mln tony natomiast ze zużycia przez armię ukraińską. 2,8 mln ton ekw. CO₂ to skutki użytej amunicji, 1,5 mln ton bierze się natomiast z wyposażenia militarnego, a 0,2 mln tony ze wznoszenia betonowych fortyfikacji na linii frontu. Obok działań wojennych znaczną pozycję w zestawieniu wojennych źródeł emisji zajmują pożary, których liczba na obszarach większych niż jeden hektar w ciągu pierwszego roku konfliktu wzrosła o 36 razy w porównaniu z okresem przed 24 lutego 2022 r – często dotykając terenów zalesionych. Klimatyczne rezultaty ognia trawiącego zwłaszcza przygraniczne rejony Ukrainy to, wynoszące 15% ogólnej sumy, 22,2 mln wyemitowanych ton ekw. CO₂.

Odbudowa – 36% emisji

Ekodija bierze także pod uwagę konsekwencje jakie w związku z wojną poniósł globalny transport lotniczy. Zamknięcie przez Rosję przestrzeni powietrznej nad Syberią oraz przestrzeni powietrznej Ukrainy wydłużyło połączenia pomiędzy Europą a Azją. W efekcie lot z Londynu do Tokio trwa teraz 15 godzin zamiast 11 jak przed wojną; tymczasem dłuższe trasy wiążą się z większym zużyciem paliwa i wyższymi emisjami, oszacowanymi na 18 mln ton ekw. CO₂ (12% całości). Eksplozje do których doszło na obu gazociągach Nord Stream spowodowały emisję 14,6 mln ton ekw. CO₂ (10%), a przemieszczanie się uchodźców – 3 mln ton (2%). Największy udział w całości będzie jednak miała odbudowa wojennych zniszczeń. Eksperci z Ekodija obliczają jej emisyjność na 54,7 mln ton ekw. CO₂, a więc 36% z całościowej sumy 150 mln. W ramach odbudowy za 25,9 mln ton ekw. CO₂ emisji będą odpowiadać działania sektora budowlanego, 14,3 mln ton – rekonstrukcja transportu i infrastruktury, a 14,4 mln ton – przemysłu i mediów (tj. dostępu do wody, gazu czy energii elektrycznej).

Czytaj też: Wyciek z gazociągów Nord Steram a klimat. Komentarze ekspertów

Naprawa szkód – zalesianie i OZE

Jak zauważają autorzy - wymienionych powyżej emisji nie byłoby, gdyby nie wojna - odpowiedzialność za nie ponosi więc agresor. Ekodija optuje za uwzględnieniem szkód wyrządzonych klimatowi i środowisku w powstającym obecnie pod egidą Rady Europy rejestrze kosztów poniesionych przez Ukrainę. Zaoferowane rekompensaty finansowe mogą posłużyć do odwrócenia chociaż części klimatycznych konsekwencji inwazji. Eksperci rekomendują więc podejmowanie takich działań jak ponowne zalesianie czy wprowadzanie innych rozwiązań opartych na naturze, użycie zachęt do stosowania niskoemisyjnych technologii budowlanych, termomodernizacja czy rozwój źródeł odnawialnych. W celu zakończenia wojny i powstrzymania kolejnych emisji, Ekodija nawołuje do zacieśniania sankcji wobec Rosji i kontynuacji odchodzenia od paliw kopalnych; stwierdza także, że powojenna odbudowa Ukrainy powinna przebiegać w zielonym, zrównoważonym i przyjaznym klimatowi duchu.

Szymon Majewski
Dziennikarz