Bliżej do przepisów o należytej staranności. Zatwierdzono dyrektywę CSDD

© photon_photo

Po miesiącach negocjacji 15 marca br. Komitet Stałych Przedstawicieli (Coreper) zatwierdził tekst dyrektywy Corporate Sustainability Due Diligence (CSDD)⁽¹⁾. Przygotowany dokument wpisuje się w unijne działania dotyczące ESG, mając na celu skłonienie biznesu do identyfikowania niekorzystnych następstw jego aktywności dla środowiska oraz praw człowieka. Projekt aktu przewidującego m.in. kary finansowe dla podmiotów, które nie zastosują się do nowych przepisów, został przedstawiony przez Komisję Europejską w lutym 2022 r. Po drodze do obecnego punktu towarzyszyły mu kontrowersje, które na naszych łamach omówił Miłosz Marchlewicz z Forum Odpowiedzialnego Biznesu. Projekt na wcześniejszym etapie, w wersji zaproponowanej przez Radę UE, miał nie uwzględniać w należytym stopniu celów klimatycznych i ograniczać zasięg oddziaływania dyrektywy do tylko niektórych elementów w łańcuchach dostaw. Porozumienie osiągnięte przez Radę UE oraz Parlament Europejski w grudniu ub.r. objęło firmy zatrudniające ponad 500 pracowników z przychodem netto ze sprzedaży w skali globalnej powyżej 150 mln euro, a także przedsiębiorstwa spoza Unii, które w ciągu trzech lat po wejściu w życie dyrektywy osiągnęły przychody w takiej wysokości.

Czytaj też: Temat Miesiąca: Środowiskowe aspekty ESG

Łańcuch aktywności zamiast łańcucha wartości

Stanowisko zajęte właśnie przez Coreper zawęża obowiązywanie CSDD do firm zatrudniających co najmniej 1000 osób i przychodów na poziomie 450 mln euro. Dyrektywa ma być wcielana w życie stopniowo – państwa członkowskie muszą transponować je do własnych porządków prawnych najpóźniej na przełomie 2026 i 2027 r., rok później natomiast przepisy będą obowiązywać firmy z zatrudnieniem powyżej 5000 osób i co najmniej 1,5 mln euro obrotu. Na przełomie 2028 i 2029 r. progi te zostaną obniżone do 3000 pracowników i 900 mln euro obrotu, a do 2030 r. – do stanu docelowego. Koncepcja łańcucha wartości (ang. value chain) w osiągniętym kompromisie została zastąpiona przez koncepcję łańcucha aktywności (ang. chain of activities), która z grupy podmiotów objętych dyrektywą wyklucza pośrednich partnerów biznesowych oraz tych zajmujących się zagospodarowaniem produktów na dalszym etapie ich życia (np. recyklingiem, kompostowaniem czy składowaniem). Firmy wymienione w regulacji będą musiały uwzględniać wpływ swoich działań na prawa człowieka i środowisko, a także opracować plan łagodzenia zmiany klimatu zgodnie z założeniami Porozumienia paryskiego. Niekorzystny wpływ ma być minimalizowany i naprawiany, a należyta staranność powinna znaleźć zastosowanie w systemach zarządzania ryzykiem. Negatywnym skutkom należy również zapobiegać, kończąc współpracę biznesową z podmiotami, których szkodliwej działalności nie da się powstrzymać.

Ciała nadzorcze

19 marca br. stanowisko w sprawie dyrektywy CSDD zajęła także komisja prawna Parlamentu Europejskiego. Z opublikowanego komunikatu dowiadujemy się o konieczności uwzględnienia w planach firm celów klimatycznych, wraz ze wskazaniem inwestycji, które mają pomóc w ich realizacji. Brak dochowania należytej staranności będzie oznaczał konieczność zapewnienia rekompensaty poszkodowanym – zarówno jednostkom, jak i społecznościom. Wyznaczony organ nadzorczy w państwach członkowskich będzie monitorował przestrzeganie przepisów i wyznaczał kary jeśli dojdzie do ich złamania. Finansowe sankcje mogą sięgać poziomu 5% światowego obrotu przedsiębiorstwa. Komisja Europejska ma utworzyć Europejską Sieć Ciał Nadzorczych, która zajmie się koordynacją prac poszczególnych jednostek na poziomie krajowym. Zadowolenie z przyjęcia projektu w komisji wyraziła eurodeputowana Lara Wolters z grupy S&D.  – Najwyższy czas, aby ustanowić przepisy, które powstrzymają korporacyjne nadużycia i zapewnią firmom jasność na temat panujących wobec nich oczekiwań. Z niecierpliwością czekam na głosowanie plenarne (…) – powiedziała.

Procedury potrzebne do raportowania

Specjalista w zakresie ESG, ekspert Climate Leadership i Of Counsel w kancelarii Eversheds Sutherland Poland Piotr Kowalik, którego poprosiliśmy o komentarz na temat omawianej regulacji, mówi o niejako komplementarnej funkcji CSDD wobec przyjętej już dyrektywy CSRD. – CSRD dotyczy raportowania zrównoważonego rozwoju, w standardach sprawozdawczości ESRS podając szczegółowe wskaźniki na ten temat. Raportowanie należy oprzeć na procedurach należytej staranności, o których mówi dyrektywa CSDD. Nakłada ona na spółki kompleksowy obowiązek posiadania i stosowania procedur badania wpływów, ryzyk i szans, a także nakłada na firmy odpowiedzialność cywilną za naruszanie zasad praw człowieka i ochrony środowiska wskutek braku lub niewłaściwych procedur. Procedury mają na celu zapobieganie występowaniu naruszeń albo minimalizowaniu ich, a przy tym mówią jak naprawiać skutki wyrządzonych szkód łącznie z różnymi formami odszkodowania – wyjaśnia ekspert.

Trudności, które towarzyszyły procedowaniu dyrektywy, Kowalik tłumaczy m.in. okolicznościami politycznymi i rolą niemieckiej partii FDP, która z myślą o wyborczych korzyściach próbowała doprowadzić do zablokowania przepisów. – Używano argumentów na temat biurokracji i dodatkowych kosztów, jakie mają ponosić firmy. Określone w CSDD procedury należytej staranności są jednak potrzebne do raportowania CSRD. Spółki muszą wiedzieć, jak identyfikować wpływy, ryzyka i szanse – wskazuje nasz rozmówca. W kwietniu br. dokument zostanie poddany głosowaniu na sesji plenarnej Parlamentu Europejskiego. Jak ocenia Piotr Kowalik, w unijnych kręgach decyzyjnych istnieje silna determinacja aby „doprowadzić sprawę do finału” i przyjąć dyrektywę jeszcze przed upływem obecnej kadencji Parlamentu i KE.

Szymon Majewski
Dziennikarz